Tkanka miejska większych i mniejszych ośrodków ma nie tylko wymiar materialny, ale również i duchowy, tworzony przez instytucje kulturalne. Historia Polskiej Filharmonii Bałtyckiej im. Fryderyka Chopina wpisuje się w dzieje powojennego Gdańska, stanowiąc ich ważny komponent. To miejsce, w którym starsi i młodsi mieszkańcy Trójmiasta zyskują kontakt z żywą magią muzyki.
Powojenne wskrzeszanie ducha kultury
Gdańsk w wyniku II wojny światowej odniósł straszliwe zniszczenia. Niektóre fragmenty historycznego Starego Miasta i Głównego Miasta praktycznie zniknęły z powierzchni ziemi; inne – zostały zniszczone w 90 proc. Jak wspomina Andrzej Januszajtis, autor wielu książek popularnonaukowych, pasjonat historii Gdańska: „Miałem okazję przejść się pośród ruin, pokrytych śniegiem. Zawsze to powtarzam, że tamten śnieg wydał mi się wtedy bandażem na ranach miasta. A spod tego śniegu błyskało złoto. Bo Gdańsk to było złote miasto, pełne złoconych rzeźb…” (za: http://www.gdanskstrefa.com).
Obrócone w ruiny miasto dość szybko starano się przywrócić do życia. Priorytetem władz było zapewnienie funkcjonowania instytucji użytku publicznego, które miały służyć mieszkańcom – wodociągów, elektrowni, komunikacji miejskiej, zaopatrzenia. Czy w powojennym Gdańsku było miejsce na odbudowę instytucji kulturalnych? Okazało się, że mimo ogromu nieszczęść, wskrzeszanie ducha kultury rozpoczęto niemal z końcem działań wojennych.
Już w czerwcu 1945 roku, a więc zaledwie miesiąc po kapitulacji hitlerowskich Niemiec, rozpoczęto formowanie Miejskiej Orkiestry Symfonicznej. Koncert, który inaugurował działalność Filharmonii Bałtyckiej, odbył się 29 września 1945 roku w Sali Domu Katolickiego w Sopocie. Do końca 1945 roku orkiestra koncertowała 16 razy, prezentując dziewięć programów. Jej działalność stała się żywym dowodem na to, że ani niemieccy okupanci, ani Armia Czerwona nie zdołali obrócić polskiej kultury na Wybrzeżu w gruzy.
Samodzielność w nowym gmachu
Wielu gdańszczan, zwłaszcza wywodzących się ze starszych pokoleń, doskonale pamięta jedną instytucję – Państwową Operę i Filharmonię Bałtycką. Oficjalnie instytucja przyjęła tę nazwę w 1953 roku – po połączeniu ze Studiem Operowym. Filharmonia wraz z operą funkcjonowały razem przez 40 lat, de facto realizując niezależne przedsięwzięcia artystyczne, aż do 1993 roku. Wówczas zapadła decyzja o ostatecznym rozdzieleniu obu placówek. Funkcję dyrektora nowej instytucji – Polskiej Filharmonii Bałtyckiej im. Fryderyka Chopina w Gdańsku – objął prof. Roman Perucki.
Najpilniejszą z potrzeb nowej instytucji było pozyskanie nowej siedziby, która spełniałaby standardy umożliwiające pracę twórczą. Koncepcją dyrektora Peruckiego była adaptacja i rewitalizacja postindustrialnego terenu po dawnej elektrociepłowni na wyspie Ołowianka. Zakres prac, które należało wykonać, był ogromny. Elektrownia miejska na Ołowiance powstała w latach 1897–1898 i była sukcesywnie rozbudowywana do 1913 roku. Pomimo poważnych zniszczeń, w sierpniu 1945 udało się ponownie uruchomić elektrownię, która funkcjonowała aż do 1996 roku. Od tego czasu na Ołowiance zaczęła się nowa era. Dzięki funduszom Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego i środkom pochodzącym z Unii Europejskiej, udało się stworzyć projekt nowej siedziby gdańskiej filharmonii.
Podjęto również trud rewitalizacji zdegradowanej w XX wieku przestrzeni miejskiej, która obecnie jest ulubionym centrum spacerów dla gdańszczan. Przebudowano ulice, dojścia i dojazdy, stworzono też dodatkowe parkingi oraz ciąg spacerowy wokół Ołowianki. Nowa kładka piesza, która połączy oba brzegi Motławy, na pewno skomunikuje lepiej wyspę z pozostałą częścią miasta.
Budowa nowego kompleksu trwała przez dziewięć lat (1998–2007). Nowo otwarte Centrum Muzyczno-Kongresowe na Ołowiance wyposażono w:
- Salę Koncertową (1100 miejsc);
- Salę Kameralną (180 miejsc);
- Salę Jazzową (200 miejsc);
- Salę Dębową (100 miejsc).
Całkowita powierzchnia foyer w przylegających salach wynosi 1700 m kw. Sala Koncertowa dysponuje centralnie położoną sceną, która jest wzorowana na amfiteatrach greckich. Zamysł architektoniczny nawiązuje do powstałej w latach 60. sali filharmonii berlińskiej i późniejszej sali koncertowej w Manchesterze. Co ciekawe, pierwszy koncert („Koncert na budowie”) odbył się tutaj jeszcze w trakcie trwania prac budowlanych, w 2003 roku. Obecnie Polska Filharmonia Bałtycka dysponuje nowoczesnym obiektem o cenionej wśród muzyków akustyce, wyposażonym w niezbędne zaplecze administracyjno-socjalne, garderoby, sześć sal ćwiczeń dla orkiestry, pomieszczenia dla solistów i wykonawców oraz salę prasową.
Współczesna aktywność artystyczna Filharmonii Bałtyckiej ma charakter uniwersalny, który obejmuje również także działalność studyjną. Studio nagrań dysponuje najnowocześniejszymi technologiami cyfrowymi. Zespół licencjonowanych akustyków gwarantuje wysoki poziom oferowanych nagrań – od rejestracji studyjnych i koncertowych, po pełną obróbkę materiału dźwiękowego.
Warto również zwrócić uwagą na ogólny profil działalności kulturalnej instytucji. Funkcjonuje tutaj galeria sztuk plastycznych, w której prezentowane są prace rodzimych i zagranicznych artystów. Ważną rolę odgrywa też działalność edukacyjna Polskiej Filharmonii Bałtyckiej, która skierowana jest do najmłodszych.
Muzyka dla starszych i młodszych
Współczesność Polskiej Filharmonii Bałtyckiej im. Fryderyka Chopina w Gdańsku krótko scharakteryzowano na stronie internetowej tej instytucji: „To największa instytucja życia muzycznego w północnej Polsce, którą odwiedzają melomani nie tylko z regionu, ale także z kraju i z całego świata. To miejsce ludzi pragnących obcować ze sztuką na najwyższym poziomie. PFB organizuje koncerty symfoniczne, recitale i wieczory kameralne, których wykonawcami są najwybitniejsi muzycy polscy, a także artyści z całego świata”.
Filharmonia na Ołowiance to prawdziwa świątynia sztuki dla wytrawnych melomanów, ale nie tylko. Niezwykle cenne są inicjatywy edukacyjne, których odbiorcami są dzieci. Warto zwrócić uwagę na koncerty o walorach edukacyjnych. Przykładem był organizowany w ubiegłym roku cykl „Antonio Vivaldi – 4 pory roku dla dzieci”. Najmłodsi odbiorcy (5–11 lat) mogli poznać bogaty świat dźwięków, a zarazem zagłębić się w twórczość Vivaldiego. Koncerty z myślą o dzieciach przyciągają do gdańskiej filharmonii całe rodziny, dla których jest to wartościowy i niebanalny sposób na wspólne spędzanie wolnego czasu. Inną formą aktywności proedukacyjną są warsztaty i zajęcia artystyczne dla dzieci, a także imprezy okolicznościowe.
Działalność Polskiej Filharmonii Bałtyckiej im. Fryderyka Chopina w Gdańsku jest najlepszym dowodem na to, że sztuka wysoka nie musi być jedynie domeną elit. Otwarcie sal koncertowych na całe rodziny to najlepszy sposób kształtowania wrażliwości młodych ludzi. Warto pamiętać o tym, planując wspólne popołudnie w rodzinnym gronie.
Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku
ul. Ołowianka 1, 80–751 Gdańsk
Tel.: 58 320 62 50 (sekretariat)
58 320 62 62, 48 58 323 83 62, 664 71 00 23 (kasy biletowe)
58 320 62 63 (biuro koncertowe)
email: sekretariat@filharmonia.gda.pl
bilety@filharmonia.gda.pl
koncerty@filharmonia.gda.pl
http://www.filharmonia.gda.pl/
Tekst: Michał Mikołajczak
