Zdecydowana większość budynków powstałych kraju korzysta z grawitacyjnego systemu wentylacyjnego. Nie każdy zdaje sobie jednak sprawę, że w swojej pierwotnej wersji ten rodzaj wentylacji wykorzystywał nieszczelności w stolarce okiennej/drzwiowej i ścianach jako punkty napływu świeżego powietrza z zewnątrz budynku, przez co często zapomina się o uwzględnieniu tego faktu podczas remontów. Skutkuje to problemami wentylacyjnymi i nadmiarem wilgoci. Obecnie obserwuje się mocny trend odchodzenia od wentylacji grawitacyjnej jako mało efektywnej. W nowych budynkach o wysokości powyżej dwóch kondygnacji wentylacja grawitacyjna praktycznie nie występuje. Stosuje się wentylację mechaniczną wywiewną. Sprawną wymianę powietrza w nowych lub wyremontowanych budynkach można zapewnić poprzez montaż nawiewników ściennych albo okiennych. Jakie są między nimi różnice i jak działają? Na te pytania odpowiadamy poniżej.
Czym jest nawiewnik?
Na wstępie warto pochylić się nad kwestią podstawową, czyli czym w ogóle są nawiewniki. Jak można wywnioskować z nazwy, są to urządzenia nawiewne – ich podstawowym zadaniem jest zapewnienie kontrolowanego napływu świeżego powietrza do wnętrza pomieszczenia. Dzięki temu system wentylacyjny będzie działał prawidłowo, a gromadzące się w pomieszczeniu zanieczyszczenia powietrza (np. produkowany w trakcie oddychania dwutlenek węgla, różne związki chemiczne uwalniane ze środków czystości czy utleniające się z lakierowanych powierzchni mebli) zostaną z niego usunięte i nie będą szkodzić mieszkańcom. W mieszkaniu istnieje znacznie więcej źródeł toksyn, które powinny być usuwane przez wentylację. Bardzo istotną grupę stanowię płyty drewnopochodne stosowane do budowy drzwi, mebli i podłóg. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że nawiewnik może być dodatkowo wyposażony w filtr powietrza i tłumik akustyczny – dodatki te mogą być stosowane łącznie, co ma niebagatelny wpływ na komfort użytkowników.
Urządzenia te zostały stworzone z myślą o budynkach wykorzystujących wentylację grawitacyjną, mechaniczną wywiewną lub hybrydową (czyli grawitacyjną z dodatkiem turbin wywiewnych wspierających ciąg). Nie instaluje się ich natomiast, jeśli w budynku jest wentylacja mechaniczna nawiewna lub nawiewno-wywiewna – ich funkcję pełnią tam już specjalne wentylatory.
Cechą charakterystyczną nawiewników jest także stosunkowo prosta budowa. Nawiewnik okienny składa się praktycznie z dwóch elementów (zewnętrznej czerpni i wewnętrznego regulatora), natomiast ścienny z trzech (dochodzi tutaj obudowa kanału przelotowego).
Nawiewniki są urządzeniami mechanicznymi, co oznacza, że do pracy nie potrzebują zasilania. Dostępne obecnie na rynku nawiewniki są raczej niewielkich rozmiarów, ale mimo to cechują się wysoką efektywnością – każdy z nich spełnia wymagania stawiane przez krajowe i unijne normy. Nowoczesne nawiewniki okienne i ścienne można znaleźć w ofercie firmy Brevis – polskiego producenta tych urządzeń.
Więcej informacji na temat wentylacji znajdziesz na tej stronie.
Charakterystyka nawiewników ściennych
Nawiewnik ścienny to urządzenie przeznaczone do montażu w górnej części ścian zewnętrznych – regulator powinien znaleźć się na wysokości przynajmniej 2 m nad poziomem podłogi. Należy przy tym uwzględnić również inne elementy konstrukcyjne – środek kanału przelotowego (po stronie wewnętrznej) nie powinien znaleźć się bliżej niż 15 cm od sufitu, 30 cm od ościeżnic okien i 35 cm od sąsiedniej ściany. Dla osiągnięcia pełnego komfortu termicznego najlepiej jest, aby nawiewniki ścienne były montowane nad grzejnikiem.
Jak już tutaj wspomniano, ogólnie rzecz biorąc składają się z trzech głównych elementów – regulatora, obudowanego kanału przelotowego oraz czerpni. Nawiewniki ścienne mogą być sterowane na różne sposoby – jest to podstawa klasyfikacji tych urządzeń. Drugim czynnikiem, pod względem którego dzieli się te urządzenia, jest sposób montażu.
Nawiewniki ścienne – rodzaje
Najbardziej podstawowy podział nawiewników ściennych wyróżnia trzy grupy tych urządzeń – sterowane ręcznie, automatyczne i hybrydowe. Tę ostatnią grupę stanowią urządzenia, które wyposażone zostały zarówno w ręczną, jak i automatyczną regulację. W urządzeniach automatycznych mogą być zastosowane różne mechanizmy sterujące – obecnie na rynku dostępne są nawiewniki termostatyczne, higrosterowane i ciśnieniowe.
Nawiewniki ścienne sterowane ręcznie
Najmniej zaawansowany technologicznie typ nawiewnika, dostępny na rynku od wielu lat. Wlot powietrza, a właściwie stopień otwarcia kanału przelotowego po stronie pomieszczenia, jest regulowany za pomocą pokrętła lub dźwigni (w starszych modelach).
Urządzenia z tej grupy wygrywają pod względem ceny, jednak ich obsługa pociąga za sobą pewną niedogodność – łatwo można zapomnieć o zmianie ustawień, co przekłada się na niższą efektywność, a w skrajnych przypadkach może nawet doprowadzić do wychłodzenia pomieszczeń (np. gdy nie przymknie się nawiewników przed dłuższym wyjściem w sezonie grzewczym). Coraz więcej osób decyduje się więc na zdecydowanie bardziej wygodne automatyczne nawiewniki powietrza, zwłaszcza że różnica w cenie nie jest już tak duża, jak jeszcze kilka lat temu.
Nawiewniki ścienne termostatyczne
Prekursor automatycznych nawiewników, wykorzystujący pomiary temperatury na zewnątrz domu/budynku do regulacji swojej pracy. Ten prosty mechanizm ma jednak poważne ograniczenie – urządzenie tego typu przymyka się, dopiero gdy temperatura otoczenia spada poniżej 0°C. Sprawia to, że dziś raczej nie instaluje się ich już w mieszkaniach i mają dość niszowe zastosowanie, przez co powoli zaczynają znikać z rynku.
Nawiewniki ścienne higrosterowane
Nawiewnik ścienny z tym systemem sterowania wykorzystuje znajdujący się w regulatorze higrometr do pomiaru poziomu względnej wilgotności powietrza w pomieszczeniu i na tej podstawie steruje stopniem otwarcia przelotu. Pomiar dokonywany jest na bieżąco, co umożliwia dostosowanie pracy nawiewnika do aktualnych potrzeb.
Zdecydowana większość nawiewników higrosterowanych działa w tym samym przedziale wilgotności powietrza – od 30 do 70%, co przekłada się na pełne przymknięcie i maksymalne otwarcie.
Nawiewniki ścienne ciśnieniowe
Nawiewniki ciśnieniowe regulują swoją pracę na podstawie różnicy ciśnień między powietrzem wewnątrz pomieszczenia i tym na zewnątrz – ich mechanizm sterujący reaguje na zmiany prędkości napływu powietrza. W normalnych warunkach powietrze napływa tym szybciej, im większa jest różnica w wartościach ciśnienia. Nawiewniki ciśnieniowe stabilizują tę prędkość – przymykają się, gdy wzrasta i otwierają szerzej, gdy zwalnia. Taki mechanizm zabezpiecza przed nagłymi podmuchami i uczuciem przeciągu.
Bardzo ważną cechą nawiewników ciśnieniowych jest również niezależność pracy od wysokości – ich efektywność będzie praktycznie taka sama na parterze i kilkanaście pięter wyżej (różnice oczywiście występują, ale są pomijalnie małe – nie będą odczuwalne nawet w najwyższych możliwych budynkach).
Nawiewniki ścienne a ich montaż
Jak już tutaj wspomniano, nawiewniki ścienne można podzielić na kategorie również pod względem sposobu montażu. Biorąc to pod uwagę, urządzenia te dzieli się na proste i glifowe.
Nawiewniki ścienne proste
Dokładnie tak, jak wskazuje nazwa, nawiewnik ścienny tego typu jest bardzo prosty pod względem konstrukcyjnym – jego kanał przelotowy to po prostu rura przebiegająca prostopadle przez ścianę. Czerpnia takiego nawiewnika montowana jest bezpośrednio na elewacji – dawniej mogło to stanowić problem natury estetycznej, gdyż urządzenia te były dostępne jedynie w kolorze białym i miały spore rozmiary. Na szczęście odstępne obecnie na rynku ścienne nawiewniki powietrza mogą mieć dowolny kolor z palety RAL, dzięki czemu nie będą się wyraźnie odcinać od elewacji.
Lokatorzy domów wielorodzinnych i budynków zamieszkania zbiorowego powinni również pamiętać, że jakiekolwiek zmiany dotyczące elewacji budynku wymagają zgody pozostałych mieszkańców i właściciela/zarządcy budynku – nawet jeśli jest się właścicielem mieszkania, elewacja wciąż pozostaje własnością wspólną. W przypadku budynków zabytkowych potrzebna będzie też zgoda Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Nawiewniki ścienne glifowe
Nawiewnik glifowy jest już znacznie bardziej skomplikowaną konstrukcją – jego kanał przelotowy łączy się z czerpnią pod kątem prostym, tworząc kształt litery „L”, a sama czerpnia ma postać tzw. puszki glifowej. Cechuje się ona labiryntowym przekrojem wewnętrznym, co wydłuża drogę, którą musi przebyć powietrze.
O ile od wewnątrz nawiewniki glifowe montuje się normalnie w ścianie, ich zewnętrzna część jest instalowana w tzw. węgarku – pionowej części elewacji przylegającej bezpośrednio do ramy okiennej. Dzięki temu urządzenie jest niemal niewidoczne z zewnątrz, a jego montaż nie jest uznawany za znaczącą ingerencję w elewację – na ogół nie ma więc problemu z jego instalacją w budynkach zamieszkania zbiorowego.
Należy jednak pamiętać, że taki układ kanału przelotowego pociąga za sobą większy opór hydrauliczny urządzenia, co utrudnia swobodny przepływ powietrza przy standardowej wentylacji grawitacyjnej – w jej przypadku zaleca się instalację na wylotach kominów wentylacyjnych specjalnych turbin wzmacniających ciąg (czy w praktyce przejście na wentylację hybrydową).
Nawiewniki okienne – podstawowe informacje
Okienne nawiewniki powietrza to niewielkie, podłużne urządzenia przeznaczone do bezpośredniego montażu na oknach/drzwiach balkonowych lub w przylegających do nich powierzchniach (o szczegółach montażu piszemy nieco niżej).
Podobnie jak w przypadku modeli ściennych można tutaj wyróżnić nawiewniki sterowane ręcznie i automatycznie. W urządzeniach automatycznych stosuje się mechanizmy sterujące działające na tej samej zasadzie. Warto tutaj jednak wspomnieć o tzw. nawiewnikach dwusystemowych, które stanowią połączenie higrosterowanego regulatora z ciśnieniową czerpnią – zapewnia to jeszcze większą precyzję sterowania i łączy zalety obu rozwiązań.
Rodzaje nawiewników okiennych pod względem sposobu montażu
Biorąc pod uwagę miejsce i technikę montażu, nawiewniki okienne dzielą się na dwie grupy – szczelinowe i montowane na ramie.
Nawiewniki okienne szczelinowe
Montaż szczelinowy towarzyszy nawiewnikom okiennym od początku ich historii. Aby móc założyć taki nawiewnik, należy wyciąć frezarką otwór o odpowiednich rozmiarach (wymiary szczeliny dla danego modelu urządzenia podaje producent) w przylgach skrzydła i ościeżnicy (w przypadku okien z PVC) lub jednego z nich (w drewnianych oknach). Przy oknach wykonanych z aluminium otwór montażowy musi być przygotowany już na etapie produkcji.
Nie da się ukryć, że jest to bardzo inwazyjna metoda, która przy nieumiejętnym przeprowadzeniu może łatwo doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia okna. W związku z tym instalacją takiego nawiewnika powinni zajmować się wyłącznie wykwalifikowani monterzy.
Nawiewniki okienne montowane na ramie
Nawiewniki okienne tego typu instaluje się całkowicie nieinwazyjnie – kanał przelotowy powstaje tutaj między nadprożem a górną krawędzią ramy okna, a samo urządzenie jest w większej części ukryte w warstwach tynku i ocieplenia nadproża. Można więc śmiało stwierdzić, że jest to dokładne przeciwieństwo metody szczelinowej.
Do zalet tego typu nawiewników należy zaliczyć przede wszystkim dużą dyskrecję (zarówno regulator, jak i czerpnia są niemal niewidoczne) oraz możliwość zamontowania na oknach uchylno-przesuwnych typu HS i tych wyposażonych w rolety zewnętrzne. Trzeba jednak mieć na uwadze jeden bardzo ważny szczegół – nawiewnik tego typu można zainstalować wyłącznie w momencie wprawiania okna. Nie da się więc go założyć, gdy okno znajduje się już w ścianie.
Różnice i podobieństwa między nawiewnikami ściennymi i okiennymi
Najbardziej oczywistą różnicą jest lokalizacja tych urządzeń oraz sposób ich instalacji. Poza tym łatwo da się też zauważyć różnice w rozmiarach – pojedynczy nawiewnik ścienny jest na ogół większy od urządzenia okiennego. Nie zawsze idzie to jednak w parze z różnicami w efektywności – cienkie, ale długie nawiewniki okienne mogą zapewniać taki sam przepływ powietrza, jak urządzenie ścienne o sporej średnicy kanału (różnice w efektywności były wyraźniejsze w starszych modelach). Ostatnią wartą uwagi różnicą jest to, że w przypadku nawiewników okiennych modele automatyczne często są wyposażone również w dodatkowe sterowanie ręczne.
Co je łączy? Poza podobnymi mechanizmami sterującymi obie grupy nawiewników powietrza cechują się zabezpieczeniem przed osiadaniem na ich powierzchni pary wodnej i zamarzaniem oraz wnikaniem do wnętrza wody (np. z deszczu), owadów oraz ciał obcych. Oba typy mogą też być wyposażone we wspomniane wcześniej filtry powietrza i tłumiki akustyczne chroniące pomieszczenia przed zanieczyszczeniami i hałasem. Nowoczesne nawiewniki zapewnią także ochronę przed wychładzaniem i pozwolą na sprawną wymianę powietrza niezależnie od tego, jaki rodzaj nawiewnika – ścienny czy okienny – wybierzesz.
Nawiewniki ścienne a okienne – podsumowanie
Nawiewniki ścienne i okienne mają ze sobą wiele wspólnego – łączy je przede wszystkim wspólna funkcja i wykorzystane w nich mechanizmy. Na ogół więc wybór między nimi jest kwestią indywidualnych preferencji – wyjątkiem są tu budynki zamieszkania zbiorowego, przy których może się pojawić zakaz montowania urządzeń ściennych (zwłaszcza modeli z czerpnią montowaną bezpośrednio na elewacji). Warto również mieć świadomość, że właściciel/zarządca budynku może w dowolnym momencie nakazać lokatorom montaż tych urządzeń – uprawnia go do tego art.61 pkt.1 Prawa Budowlanego (tekst jedn. Dz.U.2017.1332 z dnia 2017.07.06). Nawiewniki ścienne montuje się w miejscach gdzie muszą być spełnione wysokie wymagania izolacyjności akustycznej, którym nawiewniki okienne nie są w stanie sprostać. Upraszczając zagadnienie można powiedzieć, że nawiewnik ścienny jest znacznie większy od okiennego, zatem jest w nim więcej miejsca na zamontowanie tłumików akustycznych.
