Pneumokoki to bakterie wywołujące zapalenie płuc i opon mózgowo-rdzeniowych. Metodą zapobiegania są szczepienia ochronne.
Jak dochodzi do zakażenia pneumokokami?
Pneumokoki, czyli dwoinki zapalenia płuc, to bakterie, które należą do rodziny paciorkowców. Drobnoustroje są groźne dla człowieka, ponieważ wywołują szereg poważnych chorób: zapalenie płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, ucha środkowego, zatok, szpiku kostnego i stawów. W cięższych przypadkach może dojść do sepsy (posocznicy), czyli uogólnionego zakażenia organizmu, które stanowi zagrożenie życia lub inwazyjnej choroby pneumokokowej przebiegającej z zajęciem narządów wewnętrznych.
Do zakażenia pneumokokami dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub przez kontakt z zakażonym przedmiotem. Szczyt zachorowań przypada w Polsce na miesiące jesienno-zimowe. Często zdarza się, że bakterie kolonizują jamę nosową i nie wywołują żadnych objawów. Taka osoba jest więc źródłem zakażenia dla innych. Ponieważ te drobnoustroje są jedną z najczęstszych przyczyn zachorowalności i umieralności wśród małych dzieci, od 2017 roku w Polsce podjęto decyzję, aby szczepionka na pneumokoki była wpisana do kalendarza szczepień obowiązkowych.
Szczepionka na pneumokoki
Ze względu na dużą liczbę zakażeń pneumokokowych na świecie oraz ich narastającą oporność na antybiotyki, Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła przeprowadzanie szczepień profilaktycznych u dzieci. W 2017 roku w Polsce zostały uznane za obowiązkowe dla dzieci. Dostępne są dwa rodzaje szczepionek:
- polisacharydowe – przeznaczone dla pacjentów od 2. roku życia; zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe 23 serotypów pneumokoków,
- skoniugowane – przeznaczone dla niemowląt od 6. tygodnia życia; zawierają w sobie polisacharydy otoczkowe 13 lub 10 serotypów pneumokoków i nośnik białkowy.
W zależności od rodzaju preparatu i wieku pacjenta wskazane jest przyjęcie 1–4 dawek leku. W przypadku obowiązkowych szczepień dla dzieci podaje się dwie dawki w pierwszym roku życia i jedną dawkę przypominającą po ukończeniu 2 lat. Szczepionka podawana jest domięśniowo – u niemowląt w udo, u starszych dzieci i dorosłych w ramię.
Skuteczność szczepionki na pneumokoki ocenia się na 50–80%. Preparat wykazuje dużą efektywność w ochronie przed inwazyjną chorobą pneumokokową oraz zapaleniem płuc i ucha środkowego. Nie tylko minimalizuje ryzyko wystąpienia zakażenia u osób zaszczepionych, ale zmniejsza także liczbę zachorowań w ogólnej populacji. Szczepionki są uznane za bezpieczne, a powikłania pojawiają się rzadko. Stwierdza się jedynie występowanie łagodnych odczynów poszczepiennych: obrzęku w miejscu wkłucia, obniżenia apetytu lub wymiotów.
Kto powinien zaszczepić się przeciwko pneumokokom?
Szczepienie przeciwko pneumokokom jest zalecane również osobom po 65. roku życia oraz tym, które chorują przewlekle. Wskazaniami do tego rodzaju profilaktyki są: cukrzyca, choroby serca, niewydolność nerek, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), marskość wątroby, zespół nerczycowy, nowotwory oraz wrodzone i nabyte zespoły niedoboru odporności.
Szczepienie u pacjentów, którzy mają zostać poddani chemioterapii, należy wykonać na minimum dwa tygodnie przed rozpoczęciem leczenia. Nie jest ono wskazane osobom, u których stwierdzono nadwrażliwość na składniki zawarte w szczepionce. Szczepienie przeciwko pneumokokom należy przełożyć, jeżeli u pacjenta występuje gorączka lub zakażenie.
Jak jeszcze chronić się przed pneumokokami?
Zapobieganie chorobom wywoływanym przez pneumokoki obejmuje przestrzeganie ogólnych zasad higieny i wzmacnianie odporności, zwłaszcza w miesiącach jesienno-zimowych, na które przypada wzmożona aktywność wirusa. Należy unikać dużych skupisk ludzi, myć dłonie po powrocie z zewnątrz oraz ubierać się odpowiednio do pogody. Osoby chore powinny zasłaniać usta i nos chusteczką podczas kaszlu lub kichania. Do diety warto włączyć owoce i warzywa, które są źródłem cennych witamin i substancji odżywczych, wspomagających pracę układu immunologicznego.
