Jest podstępna, przemyka cicho niezauważona, spowalnia, wytrąca z rytmu, ogranicza relacje, nie pozwala odczuwać, zaburza sen, zmienia łaknienie, pogarsza koncentracje, powoduje ból. Depresja u dzieci i młodzieży nie zawsze wiąże się z obniżeniem nastroju, przez co nam dorosłym bardzo trudno ją rozpoznać.
Do lat 70-tych depresje wpisywano w proces normatywnego rozwoju, w latach 80-tych w diagnozie depresji młodzieńczej zaczęto stosować kryteria odnoszące się do depresji osób dorosłych. Depresja u dzieci i młodzieży nie zawsze wiąże się z obniżeniem nastroju, przez co nam dorosłym bardzo trudno ją rozpoznać, mówimy wówczas o tak zwanej depresji maskowej. Depresja może być maskowana przez objawy somatyczne, trudności w koncentracji uwagi, wiążące się z tym pogorszenie wyników w nauce szkolnej, zaburzenia zachowania, takie jak wagary czy angażowanie się w zachowania niezgodne z prawem oraz sięganie po substancje psychoaktywne.
Obraz kliniczny depresji u dzieci i młodzieży jest niejednolity, często jego charakter jest atypowy. Opisane powyżej objawy depresji młodzieńczej szybciej uruchomią w nas skojarzenia z obszaru adolescencji, aniżeli zaburzeń afektywnych (nastroju). Ponadto przez wiele lat dzieci demonstrujące objawy depresji uważane były po prostu za leniwe, nieśmiałe bądź nieposłuszne. Wielokrotnie w mediach spotykam się z wypowiedziami rodziców, których dzieci chorowały na depresje. Mówią, że nie zauważyli oni żadnych niepokojących znaków. Czasami wspominają, że ich dziecko zaczęło się nieco inaczej zachowywać, np. przed wyjściem przytulało się do mamy, co wcześniej rzadko się zdarzało w jego repertuarze zachowań. Czy takie zachowanie może być niepokojące? Wydawałoby się, że nie.
Jak ją rozpoznać?
Młodzi ludzie dotknięci depresją najczęściej wycofują się z relacji rówieśniczych, równie często przestają angażować się w dotychczasowe pasje, ich zainteresowania tracą na wartości. Depresję młodzieńczą należy rozpatrywać pod trzema aspektami. Po pierwsze, wiąże się ona z obniżeniem aktywności życiowej, co się objawia niechęcią do wysiłku umysłowego i budowania kontaktów z otoczeniem. Po drugie, występuje ona jako subiektywne przeżycia depresyjne związane z poczuciem winy i utratą szacunku do samego siebie, i wreszcie jako podstawowe usposobienie depresyjne oparte na obniżeniu nastroju oraz progu frustracji, lęku, wybuchach złości i zachowaniach autoagresywnych (Popieralska, 1982).
W ostatnich latach zachorowalność na depresje wśród dzieci i młodzieży wzrasta, zaś wiek pojawienia się pierwszego epizodu depresyjnego obniża się, co znaczy że coraz młodsze dzieci zmagają się z zaburzeniami nastroju. Szacuje się że w wieku 18 lat aż 20% młodych ludzi przeszło przez co najmniej jeden epizod depresyjny. Wskaźnik zachorowalności u młodzieży jest wyższy w grupie dziewcząt niż chłopców. Polskie badania wykazują, że w okresie dzieciństwa objawy depresji występują częściej u chłopców, a od wieku pokwitania u dziewcząt. Depresja ma często przewlekły i nawracający charakter, u 12% chorych depresja powróci w pierwszym roku, a aż u 33% chorych w ciągu czterech lat.
Specjalista radzi:
Przejawy depresji zależą głównie od wieku dziecka. Młodsze dzieci częściej mają drażliwy nastrój oraz zgłaszają więcej skarg somatycznych (m.in. bóle głowy, brzucha, męczliwość, wczesne budzenie się, uczucie ogólnego osłabienia). U młodszych dzieci często pojawia się odmowa chodzenia do szkoły, wycofane się z zabaw i kontaktów rówieśniczych, zmniejszenie zainteresowań. U starszych dzieci obserwuje się depresyjne zaburzenie myślenia objawiające się poczuciem beznadziejności i bezradności, a także w negatywnej ocenie samego siebie i przyszłości. U młodzieży w okresie dojrzewania, częściej aniżeli u dzieci, myśli samobójcze skutkują odebraniem sobie życia. Adolescenci myślą o konkretnych sposobach odebrania sobie życia, częściej również angażują się w zachowania autoagresywne. Depresja u dzieci i młodzieży charakteryzuje się atypowym obrazem, ponieważ jest bardzo podstępna i daje dorosłym mało wskazówek osłabiając naszą czujność. Zwróćmy szczególną uwagę na wszelkie nietypowe zachowania naszych dzieci, a przede wszystkim nie bagatelizujmy u nich drażliwości, trudności z kontrolną emocji, zmienności nastrojów, zaburzeń snu oraz dolegliwości bólowych – najczęściej głowy, karku, szyi, innych partii mięśni, brzucha, stawów. Warto zwrócić uwagę na dolegliwości ze strony układu pokarmowego, które mogą być związane z depresją, tj. utrata apetytu lub jego wzmożenie, wybitnie zmienny apetyt, chudnięcie lub wzrost masy ciała, zgaga, nudności, wymioty, bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunki.
