URLOP OJCOWSKI A TZW. URLOP „TACIERZYŃSKI” ORAZ KILKA INFORMACJI O URLOPIE RODZICIELSKIM
W Polsce kobiety coraz częściej postanawiają poświęcić się karierze zawodowej, mężczyźni zaś coraz chętniej przejmują obowiązki związane z wychowaniem dzieci w pierwszych miesiącach ich życia. Ustawodawca wychodzi naprzeciw takim oczekiwaniom społecznym, są w tym zakresie odpowiednie regulacje prawne umożliwiające taki podział ról. W tym miejscu należy czytelnikom wytłumaczyć różnice pomiędzy urlopem ojcowskim a tzw. „urlopem tacierzyńskim”. Pojęcia te często są mylone, niektórzy zaś żyją w błędnym przekonaniu, że są to synonimy.
Zacznijmy od tego, czym jest urlop ojcowski.
Urlop ojcowski jest nowym uprawnieniem wprowadzonym ustawą z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r., Nr 237, poz. 1654 ze zm.). Przysługuje on od 1 stycznia 2010 r., ale w 2010 r. i 2011 r. jego wymiar wynosił 1 tydzień, obecnie urlop ojcowski wynosi 2 tygodnie. Pracownik może z niego skorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Inaczej kształtuje się prawo do urlopu ojcowskiego pracownika, który wystąpił do sądu z wnioskiem o przysposobienie dziecka i uzyskał pozytywne postanowienie sądu. Datą „wyjściową” nabycia przez takiego pracownika prawa do urlopu ojcowskiego jest data uprawomocnienia się orzeczenia o przysposobieniu. Pracownik zachowuje prawo do skorzystania z urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni do upływu 12 miesięcy od tej daty. Prócz granicy czasowej nabycia prawa do urlopu ojcowskiego, zależnej od daty prawomocności postanowienia sądu o przysposobieniu, nabycie prawa do urlopu ojcowskiego jest zależne także od wieku przysposobionego dziecka. Urlop ojcowski przysługuje do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Warunkiem formalnym udzielenia urlopu ojcowskiego jest złożenie przez pracownika-ojca wychowującego dziecko pisemnego wniosku do którego dołącza się skrócony akt urodzenia dziecka oraz oświadczenia, że z przedmiotowego urlopu na to dziecko ojciec jeszcze nie korzystał. Wniosek taki powinien być złożony co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Urlop udzielany jest na kolejno następujące po sobie dni kalendarzowe, wraz z dniami ustawowo wolnymi od pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Wskazać należy, że urlop ojcowski przysługuje niezależnie od urlopu macierzyńskiego przysługującego matce dziecka oraz korzystania przez pracownika-ojca z tzw. urlopu „tacierzyńskiego” lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
TZW. URLOP „TACIERZYŃSKI”
Tzw. urlop tacierzyński (jest to określenie potoczne, gdyż kodeks pracy takiej definicji legalnej nie zawiera) to inaczej część urlopu macierzyńskiego nie wykorzystanego przez matkę. Wskazać należy, że w sytuacji, gdy matka postanowi wykorzystać urlop macierzyński w pełnym wymiarze, to ojciec dziecka nie dostanie go wcale.
Pracownica, matka po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego może zrezygnować z pozostałej części przysługującego jej urlopu. Część urlopu, która nie została przez nią wykorzystana, może wykorzystać ojciec. Musi on złożyć pisemny wniosek do swojego pracodawcy o udzielenie mu tzw. urlopu tacierzyńskiego. Niewykorzystany urlop przez matkę zmienia się w tzw. urlop tacierzyński, przysługujący ojcu dziecka. Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku dołącza się zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika–ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę. Wymiar tzw. urlopu tacierzyńskiego uzależniony jest od liczby urodzonych dzieci oraz od części urlopu jaka została wykorzystana przez matkę. Jeżeli matka zrezygnuje z dalszego urlopu po 14 tygodniach, wówczas ojciec będzie mógł wnioskować o 6 tygodniowy tzw. urlop tacierzyński w sytuacji narodzin jednego dziecka przy jednym porodzie. Wraz z większą liczbą urodzonych dzieci zwiększa się wymiar urlopu macierzyńskiego oraz tzw. urlopu tacierzyńskiego.
Ponadto wskazać należy, że bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim ojciec może skorzystać z urlopu dodatkowego – w wymiarze 6 tygodni w przypadku narodzin jednego dziecka. Ojciec ma prawo wykorzystać cały ten urlop lub może go dzielić z matką dziecka (dzieląc między sobą ten czas na okresy stanowiące wielokrotność tygodnia).
URLOP RODZICIELSKI
Dnia 17 czerwca 2013 r. w wyniku nowelizacji kodeksu pracy na mocy ustawy z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 675) w prawie pracy wprowadzona została nowa kategoria urlopu w postaci urlopu rodzicielskiego (art. 182(1a) kodeksu pracy).
Urlop rodzicielski przysługuje bezpośrednio po wykorzystaniu w pełnym wymiarze dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który od dnia 17 czerwca 2013 r. został wydłużony do 6 albo 8 tygodni w zależności od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie (art. 182(1) § 1 kodeksu pracy). Warunkiem zatem skorzystania przez pracownika z urlopu rodzicielskiego jest wcześniejsze korzystanie z podstawowego urlopu macierzyńskiego, a bezpośrednio po nim z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze. Urlop rodzicielski stanowi swoistą kontynuację tych urlopów.
Wprowadzony do kodeksu pracy urlop rodzicielski może być udzielony maksymalnie w wymiarze 26 tygodni, niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych na wychowanie. Z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać oboje rodzice jednocześnie albo niezależnie od siebie. Urlop taki może być wykorzystany jednorazowo albo może zostać podzielony pomiędzy rodziców maksymalnie na trzy, przypadające bezpośrednio po sobie części, z których każda musi trwać minimum 8 tygodni. Poszczególne części urlopu rodzicielskiego nie muszą być równe. Może zatem zdarzyć się, że po wykorzystaniu 10 tygodni urlopu przez matkę dziecka, następnych 16 tygodni urlopu wykorzystanych zostanie przez ojca. W przypadku, gdy rodzice zdecydują się w tym samym czasie przebywać na urlopie rodzicielskim, łączny jego wymiar nie może przekraczać maksymalnego wymiaru urlopu tj. 26 tygodni, a tym samym maksymalny wymiar urlopu dla każdego z rodziców nie będzie mógł przekroczyć 13 tygodni (art. 182(1a) § 3 kodeksu pracy).
Kiedy przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 80 % wynagrodzenia, a kiedy w wysokości 100 i 60 % wynagrodzenia i od czego ta wysokość zależy?
Wysokość otrzymywanego zasiłku macierzyńskiego zależy od wyboru ścieżki uzyskiwania urlopów związanych z urodzeniem się dziecka.
Nowe przepisy wprowadzają dwa rozwiązania:
I. W przypadku złożenia, nie później niż 14 dni po porodzie, wniosku do pracodawcy o udzielenie bezpośrednio po podstawowym urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po nim – urlopu rodzicielskiego, również w pełnym wymiarze, wówczas przez cały ten czas zasiłek będzie wynosił 80 %.
II. W przypadku gdy takiego wniosku się nie złoży, wysokość zasiłku będzie wynosić 100 % za okres podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz 60 % za okres urlopu rodzicielskiego.
W przypadku, gdy wniosek o dodatkowy urlop macierzyński złoży się w terminie późniejszym niż 14 dni od dnia porodu (a wniosek o urlop rodzicielski razem z tym wnioskiem lub nie później niż 14 dni przed zakończeniem dodatkowego urlopu macierzyńskiego), wysokość zasiłku wynosić będzie 100% za okres podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz 60% za okres urlopu rodzicielskiego.
