Bakterie kojarzą się zazwyczaj z małymi, złośliwymi organizmami, które wywołują choroby. Na szczęście istnieją jednak tzw. dobre bakterie, których wpływ na funkcjonowanie organizmu jest zaskakująco korzystny. Nazywa się je cudem natury ponieważ przynoszą sporo korzyści człowiekowi, broniąc go niczym żołnierze przed szkodliwymi bakteriami i grzybami, wzmacniając odporność i wpływając na wchłanianie witamin. Zmniejszają także ryzyko wystąpienia alergii, otyłości, cukrzycy czy nawet przedwczesnego porodu. Mowa o probiotykach! Poznaj bliżej ten cud natury!
Co to są probiotyki?
Słowo powszechnie stosowane – jednak czym właściwie są probiotyki? Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) określa probiotyki jako żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiedniej dawce, wpływają na poprawę zdrowia gospodarza. Żyją one w układzie pokarmowym, jamie ustnej, tworzą także prawidłową mikroflorę układu moczowo-płciowego i utrzymują równowagę w organizmie nie dopuszczając do rozwoju patogenów. Poznanie ich zawdzięczamy Albertowi Döderlein, który w 1892 roku badał ekosystem pochwy i jak się okazało bytują w nim pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus. Dziś wiemy, że stanowią one aż 96% prawidłowej flory bakteryjnej pochwy! Są też w naszych jelitach i na skórze. Im więcej ich w naszym organizmie, tym zdrowsi jesteśmy. Wiele osób o tym wie i regularnie stosuje probiotyki.
Tyle dobra w małym organizmie
Mimo mikroskopijnych rozmiarów, probiotyki czynią wiele dobra, chroniąc nasz organizm od wieku dziecięcego aż po starość, od skóry i ust aż po jelita. Bez nich trudno wyobrazić sobie zdrowy organizm. Te dobre bakterie są nam bardzo potrzebne, poprawiają funkcjonowanie naszego organizmu, zwłaszcza jelit i układu rozrodczego, wzmacniają odporność organizmu, wpływają na wchłanianie witamin, na tzw. pasaż jelitowy. Od nich zależy wygląd naszej skóry, masa ciała, alergie a nawet funkcjonowanie naszego mózgu. Pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus wytwarzają kwas mlekowy, który ogranicza nadmierny wzrost innych bakterii. Produkują one także inne substancje warunkujące utrzymanie prawidłowego ekosystemu pochwy czy układu pokarmowego tj. inhibitory proteaz, bakteriocyny (laktocydynę, acidolinę, laktobinę), nadtlenek wodoru oraz działają immunomodulująco, czyli wspierają układ odpornościowy. Stosować je można zarówno w formie doustnej jak i dopochwowej oraz na skórę, czy w jamie ustnej w formie metabolitów, czyli związków organicznych i nieorganicznych produkowanych przez komórki. Metabolity, które wytwarzane są przez probiotyki to m.in. kwasy organiczne (np. kwas octowy, kwas masłowy, kwas bursztynowy, kwas mlekowy), które zakwaszają środowisko, stwarzając niekorzystne warunki do rozwoju szkodliwych bakterii. Liczne badania wykazały także pozytywny wpływ probiotyków na leczenie zakażenia układu moczowo-płciowego i zmniejszenie częstotliwości jego zakażeń, na ich stosowanie podczas antybiotykoterapii, podczas obniżonej odporności np. w skutek infekcji gardła czy krtani, czy jeśli występuje alergia pokarmowa.
Jak działają w konkretnych przypadkach
Dobroczynne bakterie działają na różne sposoby w różnych schorzeniach. Przykładowo obecnie coraz powszechniejsze są wszelkiego rodzaju alergie, w tym pokarmowe. Dotykają one zarówno dorosłych jak i dzieci. Objawy alergii pokarmowej to najczęściej świąd, wysypka, drapanie w gardle po zjedzeniu określonego produktu, mrowienie języka, biegunka, ulewania, bóle brzucha. Tu także z pomocą przychodzą probiotyki. Mają one duży wpływ na układ immunologiczny. Stymulują produkcje przeciwciał, uszczelniają barierę jelitową i aktywują produkcję cytokin (białek wpływających na wzrost i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej) regulujących odpowiedź zarówno prozapalną jak i proalergiczną. Probiotyki uszczelniając barierę jelitową, która u osób z alergią pokarmową ulega rozluźnieniu zmniejszają szansę przeniknięcia do organizmu uczulającym alergenom. Objawy alergii zostają więc złagodzone. Jak wynika z badań, kobiety, które przyjmują probiotyki w ciąży i podczas karmienia piersią są mniej narażone na to, że u ich dzieci wystąpią objawy alergii pokarmowej. Dodatkowo probiotyki mają zdolność rozkładania niektórych związków obecnych w żywności np. laktozy, która często jest przyczyna problemów trawiennych, dzięki czemu łagodzą te problemy lub je całkowicie eliminują. Na jednej z sesji naukowych amerykańskiego stowarzyszenia kardiologicznego ogłoszono kolejne zaskakujące wyniki: przyjmowanie dziennie dwóch dawek probiotycznych suplementów może zmniejszać poziom „złego” cholesterolu. Probiotyki zmniejszają także, aż o ok. 60%, ryzyko wystąpienia biegunek u dzieci leczonych antybiotykami a szacuje się, że problem biegunek dotyczy od 5-40% pociech. Jednak nie każdy probiotyk działa tak samo. Są ogromne różnice w skuteczności. Przywykliśmy do stwierdzenia o korzystnym działaniu bakterii probiotycznych znajdujących się np. w jogurtach. Niestety szczepy obecne w jogurtach zwykle są to szczepy mleczarskie i nie działają leczniczo. Większość preparatów, nawet dostępnych w aptece, nie ma badań. Jeśli decydujemy się na probiotyk, należy wybrać tylko z żywymi szczepami o udowodnionej klinicznie skuteczności. W przypadku alergii i atopowego zapalenia skóry jedynym na rynku polskim probiotykiem o potwierdzonym działaniu jest Latopic. Zawiera on polskie szczepy bakterii kwasu mlekowego, zgodnych z mikroflorą Polaków, co tym samym gwarantuje skuteczność (więcej informacji www.latopic.pl).
Probiotyki dobre dla Polaków
Ludzie, w zależności od szerokości geograficznej, którą zamieszkują, różnią się wyglądem, temperamentem, podatnością na określone choroby. Jak udowodniono, skład mikroflory różni się pomiędzy ludźmi z różnych części świata. Dlatego niezwykle istotne jest, aby probiotyki, które przyjmowane są przez Polaków były odpowiednio dobrane do naszej specyficznej mikroflory. To daje gwarancje skuteczności i długotrwałych efektów. Przykładowo w mikroflorze Polek możemy wyróżnić 3 szczepy z rodzaju Lactobacillus, które zawarte są między innymi w polskich preparatach prOVag® czy inVag®: Lactobacillus fermentum 57A, Lactobacillus plantarum 57B i Lactobacillus gasseri 57C. Na czym polega wyjątkowość wspomnianych 3 szczepów? Na co jeszcze zwracać uwagę podczas wyboru probiotyków?
Jak wybrać najlepszy probiotyk?
Probiotyk powinien być dopasowany do:
– populacji – w tym wypadku polskiej,
– do konkretnego schorzenia lub efektu jaki chcemy dzięki niemu uzyskać. Właściwy dobór preparatu do wskazania wskazuje tabela 1.
Przede wszystkim bakterie zawarte w probiotyku muszą być żywe, mieć zdolność do kolonizacji i zwiększenia swojej liczebności w organizmie człowieka i muszą zawierać odpowiednie dawki. Powinny być przebadane i spełniać kryteria stawiane przez Polskie Towarzystwo Probiotyczne i Prebiotyczne, oraz Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa i Światową Organizację Zdrowia (szczegółowe kryteria: http://www.invag.pl/Probiotyki/Jak_wybrac_najlepszy_probiotyk). Niestety wiele z preparatów obecnych na rynku nie spełnia większości kryteriów, bakterie jeśli już są żywe często są pochodzenia mleczarskiego (czyli bardzo często nie kolonizują na trwałe układu pokarmowego a tym bardziej rozrodczego) czy glebowego, a ich skuteczność nie jest potwierdzona badaniami.
Warto wyróżnić preparaty polskiego Instytutu Biotechnologii Surowic i Szczepionek BIOMED S.A., eksperta w dziedzinie probiotyków, które spełniają najbardziej rygorystyczne kryteria stawiane probiotykom np. Latopic, prOVag®, inVag® (więcej Tab 1.). Przykładowo udowodniono iż szczepy obecne w preparacie prOVag® wykazują:
– zdolność do adhezji czyli przylegania do komórek w pochwie, to ważne żeby w ogóle probiotyk mógł zadziałać
– zdolność do hamowania adhezji i wypierania patogenów – to pokazuje że szczepy zmniejszają możliwość zasiedlenia przez chorobotwórcze bakterie naszego organizmu
– aktywność antagonistyczna względem drobnoustrojów patogennych – czyli bakterie obecne w probiotyku hamują liczbę patogenów
– produkcja nadtlenku wodoru – jest to jeden ze skutecznych mechanizmów bójczych, który niszczy patogeny w sposób naśladujący naturę
– odporność na kwas żołądkowy, niskie pH oraz sole żółci – dzięki temu możliwe jest zastosowanie ich w formie doustnej
– odporność na środki plemnikobójcze – środki te zastosowane w prezerwatywach nie mają wpływu na działanie omawianych szczepów
– oporność na antybiotyki typowe dla gatunku – co potwierdza ich bezpieczeństwo
– szczepy te dobrane są do populacji Polek,dzięki temu trwale zasiedlają nabłonek pochwy.
Zgodnie z zaleceniem WHO preparaty probiotyczne powinny zawierać 2 szczepy tożsame z mikroflorą populacji w której mają być użyte.
Korzystajmy z dobrodziejstw tych dobrych bakterii nie tylko podczas choroby ale także prewencyjnie – w codziennej profilaktyce chorób.
Tab. 1. Wykaz przykładowych probiotyków dostępnych w Polsce dopasowanych do polskiej populacji z żywymi bakteriami, w zależności od wskazania.
