Tekst: Michał Mikołajczak
O wielorakim znaczeniu polskiego morza napisano już i powiedziano niemal wszystko. Doskonale wiedzą o tym zwłaszcza mieszkańcy Trójmiasta. Jednak polskie morze to nie tylko historyczne daty i doniosłe wydarzenia. To również złożona kultura duchowa i materialna, o której nie zawsze pamiętamy na co dzień. Utrwaleniu tej pamięci służy działalność Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku.
Zachować pamięć o morzu
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1945 roku oznaczało dostęp do szerokiego pasa nadmorskiego. W dwudziestoleciu międzywojennym dysponowaliśmy nieco ponad 70 km linii brzegowej, a po zakończeniu II wojny światowej – 440 km. Priorytetem było oczywiście przywrócenie funkcjonowania gospodarki morskiej, która odgrywała ogromną rolę w odbudowie zniszczonego kraju. Jednak zachowanie pamięci o morzu było ważnych jednym z priorytetów gdańskich naukowców.
Zalążków działalności współczesnego Narodowego Muzeum Morskiego można poszukiwać w 1958 roku, kiedy to z inicjatywy dr. hab. Przemysława Smolarka otwarto wystawę „Od wiosła do napędu atomowego”. Po dwóch latach od tego wydarzenia powołano do życia Dział Morski, który funkcjonował przy ówczesnym Muzeum Pomorskim; była to jednostka o charakterze autonomicznym. Od 1962 roku siedzibą samodzielnej już jednostki był słynny gdański Żuraw. W 1972 roku powstała odrębna placówka, która zyskała status instytucji narodowej – Centralne Muzeum Morskie. Od 10 grudnia 2013 roku decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum uzyskało nową nazwę – Narodowe Muzeum Morskie. Przez te wszystkie lata aż do dziś nie tylko wzmocniono dynamikę działań instytucji, ale powołano również jej liczne oddziały, takie jak spichlerze na Ołowiance, Ośrodek Kultury Morskiej czy tczewskie Centrum Konserwacji Wraków Statków.
Misja Muzeum
Zamysłem powstania Muzeum Morskiego i nadrzędną ideą jego działalności była ochrona dziedzictwa kulturowego i technicznego, które bezpośrednio wiąże się z morzem. Nadal jest to najważniejsza misja tej instytucji. Przez lata działalności pracownicy Muzeum zabezpieczyli tysiące eksponatów z zakresu: szkutnictwa, okrętownictwa, żeglugi rzecznej i morskiej, rybołówstwa, żeglarstwa, militarystyki. Bardzo ważna jest szeroko pojmowana działalność edukacyjna, w tym propagowanie wiedzy o morskiej historii Polski i jej gospodarce na przestrzeni dziejów.
Badacze z Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku prowadzą prace archeologiczne i terenowe, a także działania konserwatorskie na wodzie i lądzie. Istotną rolę odgrywa m.in. zabezpieczanie wraków morskich przed zniszczeniem.
Nie można również zapomnieć o edukatorach z Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, którzy poprzez swoją działalność przyczyniają się do realizacji misji tej instytucji. Działania edukacyjne, które są prowadzone na różnych poziomach i skierowane do osób ze zróżnicowanych grup wiekowych, przyczyniają się do ożywionego zainteresowania tematyką morską oraz zachowania pamięci o morzu.
Co zwiedzać?
Oferta Muzeum Narodowego w Gdańsku jest bardzo szeroka i rokrocznie przyciąga tysiące turystów – polskich i zagranicznych – oraz mieszkańców Trójmiasta. Przypomnijmy kilka praktycznych informacji przydatnych przy zwiedzaniu najważniejszych oddziałów tej instytucji, by lepiej zaplanować czas, który zamierzamy poświęcić na poznawanie kultury morskiej.
Spichlerze na Ołowiance
Położone w sercu Gdańska spichlerze to miejsce wystaw stałych i czasowych oraz imprez o charakterze kulturalnym. Najłatwiej na miejsce można się dostać, korzystając z promu „Motława”, który kursuje między Żurawiem a spichlerzami na Ołowiance (od wtorku do niedzieli) co 15 minut (pierwszy kurs: godz. 10.00; ostatni kurs: godz. 16.05). Ekspozycja zajmuje cztery kondygnacje, a jej zwiedzanie potrwa około dwóch godzin.
Sołdek
To statek-muzeum, który na dobre, od 1989 roku, wpisał się w pejzaż grodu nad Motławą. Stanowi punkt obowiązkowy na mapie wycieczek rodzinnych. Ekspozycja znajduje się na pięciu poziomach statku i zwiedza się ją w około godzinę. Najłatwiej do Sołdka, podobnie jak do spichlerzy, dostać się za pomocą promu „Motława”. Jednocześnie na statku może przebywać do 66 osób.
Żuraw
Symbol Gdańska, który jest znany w kraju i za granicą. Ekspozycję w Żurawiu ulokowano na trzech kondygnacjach. Aby ją zwiedzić, będziemy potrzebowali około godziny. Jednocześnie wewnątrz Żurawia może przebywać do 50 osób.
Ośrodek Kultury Morskiej
Placówka położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie Żurawia. Możemy w niej zwiedzać wystawy – tradycyjne i interaktywne, co powinno nam zająć około dwóch godzin. Ekspozycja ulokowana jest na trzech kondygnacjach.
Dar Pomorza
Zacumowany przy Skwerze Kościuszki Dar Pomorza jest jednym z najpopularniejszych miejsc dla turystów i mieszkańców w Gdyni. Aby zwiedzić zabytkową jednostkę, będziemy potrzebowali około 40 minut. Ekspozycja znajduje się na trzech poziomach statku.
Muzeum Rybołówstwa w Helu
Będąc w Helu, warto nie tylko przespacerować się deptakiem i pójść na plażę. Warto również odwiedzić tutejsze Muzeum Rybołówstwa. Ekspozycja ulokowana jest na trzech kondygnacjach, a na zwiedzanie poświęcimy średnio godzinę.
Muzeum Zalewu Wiślanego w Kątach Rybackich
Mierzeja Wiślana kryje wiele tajemnic i historii, które czekają na swoje odkrycie. Zwiedzając muzeum w Kątach Rybackich, można się do nich przybliżyć. Ekspozycję muzealną rozlokowano na jednej kondygnacji. Zwiedza się ją przez około 45 minut.
Muzeum Wisły w Tczewie
To ciekawa placówka poświęcona królowej polskich rzek i historii żeglugi śródlądowej w naszym kraju. Można zwiedzać ekspozycję na dwóch poziomach, co trwa około godziny.
Centrum Konserwacji Wraków Statków
To najnowsza placówka Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, która jest zlokalizowana w Tczewie. Nowoczesne ekspozycje i multimedia przyciągają tutaj starszych i młodszych gości. Czas zwiedzania ekspozycji, którą ulokowano na trzech kondygnacjach, wynosi około godzinę.
Pasja i edukacja
Bardzo ważną dziedziną działalności Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku jest wszechstronnie pojmowana edukacja. Propozycje zajęć często wykraczają poza ramy szkolnych programów, większość tematów łączy wiedzę z różnych dziedzin, a część z nich dotyczy dziedzictwa kulturalnego regionu. Aby lepiej trafić do najmłodszych słuchaczy, wykorzystuje się multimedia i eksponaty muzealne. Jednym z głównych założeń jest aktywny udział w zajęciach, a ich uzupełnieniem są m.in. gry i karty zdań.
Starsze i młodsze dzieci mogą poznawać różne aspekty morskich historii, a przy okazji – zarażać się pasją do morza od edukatorów. W Dziale Edukacji na co dzień pracuje 13 osób. Mamy zgrany zespół, który tworzą mocne, barwne osobowości i wspaniali ludzie. Zajęcia przez nich organizowane są różnorodne i każdy z nich ma swoich fanów wśród dzieci, młodzieży, nauczycieli i rodziców – mówi Krystyna Stubińska, kierownik Działu, w wypowiedzi dla naszego magazynu.
Z kolei Przemysław Węgrzyn, zastępca kierownika Działu Edukacji, dodaje – Jesteśmy historykami, animatorami, prowadzimy lekcje i warsztaty, oprowadzamy wycieczki, bo to główne obowiązki muzealnego edukatora. Każdy z nas jest pasjonatem swojej pracy i ma ulubioną dziedzinę, w której się specjalizuje. Tę pasję widać na co dzień, a starsi i młodsi uczestnicy zajęć prowadzonych w Muzeum po prostu lubią tutaj spędzać swój wolny czas.
Muzeum dla rodzin
Działania Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku wpisują się w ogólny trend, który dotyczy niemal wszystkich placówek muzealnych w Europie. Chodzi o szerokie otwarcie oferty dla całych rodzin. Morze i jego historia to bardzo pojemne tematy, które można prezentować w sposób atrakcyjny, z wykorzystaniem zróżnicowanych środków. Tradycyjne prelekcje, mimo że mają swoją wartość, nie zawsze trafiają do najmłodszych widzów. Realizowany przez muzeum Program dla Rodzin wychodzi naprzeciw oczekiwaniom, a w jego ramach przewidziano interesujące wycieczki i elementy gry miejskiej.
Dział Edukacji Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku proponuje również całym rodzinom uczestnictwo w warsztatach, w których każdy może wykazywać się aktywnością. Jak mówi Agnieszka Misztal z Działu Edukacji: Rodzice na zajęciach nigdy mi nie przeszkadzają. Rozumiem i się cieszę, kiedy mama czy tata chce uczestniczyć w np. w warsztatach, żeby zobaczyć, jak reaguje i rozwija się ich dziecko. Cudowne są też chwile, gdy zadaję pytanie dzieciom, a rodzice podnoszą dwa palce do góry i wyrywają się z odpowiedzią. Narodowe Muzeum Morskie nie zapomina też o seniorach, którzy mogą uczestniczyć m.in. w zajęciach w tczewskim CKWS.
Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
Spichlerze i Sołdek
ul. Ołowianka 9–13, 80–751 Gdańsk
Tel.: centrala: 58 301 86 11, 58 301 86 12, 58 301 26 47, 58 301 57 51, 58 301 65 18, sekretariat: 58 320 33 58
E-mail: sekretariat@nmm.pl
Żuraw
ul. Szeroka 67/68, 80–835 Gdańsk
Tel.: 58 301 69 38, 58 329 87 60
Ośrodek Kultury Morskiej
ul. Tokarska 21–25, 80–888 Gdańsk
(wejście od strony Motławy i od ul. Tokarskiej)
Tel.: 58 329 87 00
