Zaburzenia profilu lipidowego, czyli w uproszczeniu „zły poziom cholesterolu”, to kluczowy czynnik rozwoju miażdżycy, a w konsekwencji – chorób sercowo-naczyniowych. Tymczasem dane wskazują, że z tym problemem mierzy się nawet 20 mln Polaków. Pojawia się więc pytanie: kiedy zacząć kontrolować poziom cholesterolu? Wyjaśniamy.
Zły cholesterol – dlaczego to problem?
Na początek ważne wyjaśnienie: cholesterol, sam w sobie, nie zawsze jest szkodliwy. Wręcz przeciwnie. To kluczowy składnik błon komórkowych w organizmie[1] i choćby przez to stanowi nieodzowny składnik dla zachowania dobrego zdrowia. Dużo groźniejsze są zaburzenia rozkładu stężeń poszczególnych frakcji, a zwłaszcza sytuacja nadmiernej obecności cholesterolu LDL i niewystarczającego poziomu cząstek HDL[2]. Niepokojącą informacją może być też podwyższony poziom trójglicerydów.
Warto przypomnieć sobie normy obowiązujące w wytycznych. Są to:
- cholesterol całkowity 114-190 mg/dl,
- cholesterol LDL < 115 mg/dl,
- cholesterol HDL > 50 mg/dl u kobiet i 40 mg/dl u mężczyzn,
- trójglicerydy < 150 mg/dl[3].
W kontekście frakcji LDL przy określaniu prawidłowego poziomu znaczenie ma też poziom ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego z 2019 r. maksymalna dopuszczalna wartość tego parametru jest inna dla osób z grup ekstremalnego, bardzo wysokiego, wysokiego i umiarkowanego ryzyka. Wynosi odpowiednio 40, 55, 70 i 100 mg/dl[4].
Jeśli parametry okazują się niekorzystne, konieczne jest zazwyczaj wprowadzenie zmian w trybie życia (a zwłaszcza w diecie), a w wielu przypadkach – także wdrożenie leczenia z wykorzystaniem statyn.
Kiedy wykonać pierwszy lipidogram?
Poziom cholesterolu oznacza się, wykonując tzw. profil lipidowy lub lipidogram. Jest to badanie laboratoryjne, w którym analizie jest poddawana krew pacjenta. Jego przeprowadzenie wymaga więc pobrania krwi żylnej w warunkach ambulatoryjnych. Najczęściej robi się to na czczo, chociaż nie jest to wymóg konieczny (chyba że jednocześnie bada się np. stężenie cukru we krwi).
Jak zatem widać, to prosty test diagnostyczny, który może być zlecony przez lekarza POZ w trakcie rutynowej wizyty. Wbrew pozorom, jest on zalecany nie tylko osobom w podeszłym wieku. Dyslipidemie dotyczą także osób młodych. Wynika to m.in. ze zwiększającego się problemu otyłości w społeczeństwie[5], a zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Dlatego lekarz może zlecić wykonanie profilu lipidowego na wcześniejszych etapach życia.
Najczęściej ten rodzaj diagnostyki jest wykonywany:
- przesiewowo u mężczyzn od 40. r.ż. i kobiet od 50. r.ż. lub po menopauzie;
- przy wykryciu chorób układu sercowo-naczyniowego;
- w stanach cukrzycy;
- przy otyłości;
- u osób palących tytoń;
- gdy pacjent zmaga się z nadciśnieniem tętniczym lub przewlekłymi autoimmunologicznymi chorobami zapalnymi;
- jeśli w rodzinie występowały ciężka dyslipidemia lub przedwczesne choroby układu sercowo-naczyniowego[6].
Profil lipidowy jest też wykonywany w ramach okresowych badań pracowniczych.
Kontrola poziomu cholesterolu – nie tylko badania
Badania poziomu cholesterolu warto wykonywać zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. Pamiętaj jednak, że o odpowiedni profil lipidowy warto zadbać na co dzień – zwłaszcza że wpływa na niego prowadzony tryb życia.
Zależy Ci na tym, żeby uniknąć nadmiaru tzw. złego cholesterolu? Jeśli tak, zadbaj o[7]:
- utrzymanie prawidłowej masy ciała;
- regularną aktywność fizyczną (minimum 150-300 minut umiarkowanej aktywności tygodniowo, zgodnie z zaleceniami WHO[8]);
- zastępowanie tłuszczów nasyconych nienasyconymi – np. zamień masło na margarynę kubkową powstałą na bazie olejów roślinnych. Dobry wybór to produkt dodatkowo wzbogacony o sterole roślinne, które przyczyniają się do obniżenia poziomu cholesterolu o 7-10% w ciągu 2-3 tygodni, przy dziennym spożyciu 1,5-2,4 g i zachowaniu zdrowego stylu życia oraz zrównoważonej diety[9]. Zawiera je np. miękka margaryna Optima Cardio;
- ograniczenie spożycia alkoholu;
- zaniechanie palenia papierosów.
Kilka mądrych zmian w codziennym funkcjonowaniu zwiększy szanse na to, że kolejne wyniki lipidogramu będą dobre, a Ty będziesz się cieszyć dobrym zdrowiem i samopoczuciem.
[1] https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/009/294/original/65-75.pdf?1469622340
[2] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[3] J.w.
[4] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[5] https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/79290,badania-przesiewowe-i-leczenie-zaburzen-lipidowych-u-dzieci-i-mlodziezy
[6] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[7] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.4.2.
[8] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity
[9] https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/blood-cholesterol-reduction-health-claims-phytosterols-can
