Zatoki to puste przestrzenie w obrębie czaszki, które są połączone z jamą nosową. Ich wnętrze wyściela błona śluzowa. Wyróżniamy zatoki czołowe, szczękowe, klinowe oraz sitowe. Ich funkcją jest ogrzewanie oraz oczyszczanie wdychanego przez nas powietrza. Co więcej, umożliwiają one prawidłowe odczuwanie zapachów, jak również zmniejszają ciężar naszej głowy, co warunkuje utrzymywanie wyprostowanej, stojącej postawy.
Kiedy mówimy o zapaleniu zatok?
Zapalenie zatok to częsta choroba, dotyczy około 12% populacji ogólnej i wśród dorosłych występuje mniej więcej 2-3 razy w roku, nasilając się w miesiącach jesienno-zimowych [1].
W sytuacji, gdy dochodzi do infekcji zatok, wyścielająca je błona śluzowa ulega obrzęknięciu, zaczyna produkować więcej wydzieliny i zatyka ujścia zatok do jamy nosowej. Objawia się to uczuciem ciężkości głowy, bólem oraz niedrożnością nosa i zaburzonym odczuwaniem zapachu czy smaku.
Stan ten rozpoznajemy, gdy mamy do czynienia przynajmniej z dwoma z poniższych objawów:
- Blokada nosa (niedrożność przewodów nosowych).
- Wyciek z nosa – przedni, gdy mamy katar, oraz tylny, gdy wydzielina spływa po ścianie gardła.
- Ból w obrębie twarzy lub uczucie rozpierania.
- Utrata/osłabienie węchu.
Jeżeli objawy trwają do 10 dni, mówimy o przeziębieniowym lub wirusowym ostrym zapaleniu zatok (OZZ). W sytuacji, gdy po 5 dniach dolegliwości zaczynają się nasilać lub trwają ponad 10 dni, możemy podejrzewać, że przyczyną jest infekcja bakteryjna. Jeżeli zapalenie trwa ponad 12 tygodni, to należy rozpoznać przewlekłe zapalenie zatok.
Diagnoza choroby
W pierwszej kolejności warto udać się do lekarza laryngologa DP MED. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie wywiadu z chorym i zgłaszanych objawów. Jeżeli istnieje możliwość, specjalista zbada nas tzw. rynoskopem – urządzeniem umożliwiającym zajrzenie w głąb jam nosowych. Czasem warto zlecić zdjęcie rentgenowskie (RTG), które ukaże zatoki objęte zapaleniem oraz, ale zaleca się wykonanie takiego zdjęcia tylko w poważniejszych przypadkach, np. gdy podejrzewamy powikłania lub obecne są nietypowe objawy.
Leczenie zapalenia zatok
W przypadkach, gdy objawy trwają do 5 dni, terapia powinna skupiać się na łagodzeniu objawów, przyspieszeniu wyleczenia i zapobieganiu rozwojowi powikłań. Jeżeli po 5 dniach dolegliwości nasilą się, należy rozważyć leczenie skierowane przeciwko przyczynie choroby, czyli antybiotykoterapię.
Co warto uwzględnić w procesie leczenia?
- Przede wszystkim należy nawadniać organizm – pić dużo wody, herbat, soków. Nawodniony organizm wpłynie na rozcieńczenie zalegającej wydzieliny i tym samym ułatwi jej usunięcie.
- Irygacja zatok, czyli przepłukiwanie nosa i zatok roztworem soli morskiej lub fizjologicznej. Takie działanie zapewni nawilżenie, oczyszczenie i odetkanie dróg oddechowych. W aptekach dostępne są roztwory zarówno hiper-, jak i izotoniczne. Farmaceuta powinien doradzić, który preparat będzie w naszym przypadku bardziej zalecany.
- Ogrzewanie zatok – ciepłe okłady, parówki, termofor. Przyda się wszystko, co zapewni przyjemne ogrzanie okolic zatok. Takie działanie w połączeniu z punktem 1. i 2. przyspieszy usuwanie zalegającej wydzieliny i poprawi samopoczucie. Jeśli masz możliwość, udaj się do sauny oraz rozważ spanie w czapce.
- Udrożnienie zatok, czyli pozbycie się wydzieliny, która blokuje ujście zatok do jamy nosowej. Pomocne będą w takim przypadku spraye do nosa z ksylometazoliną, oksymetazoliną lub nafazoliną. Warto pamiętać, że leków tych można używać tylko przez okres kilku dni (informacja na ulotce), ponieważ przy dłuższym stosowaniu łatwo się od nich uzależnić.
- Jeżeli takie działania nie przyniosą po kilku dniach poprawy, warto pójść na wizytę do laryngologa, który być może zdecyduje o wyborze leczenia przeciwbakteryjnego lub rozważy poszerzenie diagnostyki [2,3].
Jak zapobiegać infekcji zatok?
Możemy zmniejszyć ryzyko rozwoju infekcji zatok poprzez:
- całkowite i staranne wyleczenie trwającej infekcji,
- eliminację kontaktu z osobami chorymi,
- unikanie ekspozycji na dym papierosowy i zanieczyszczenia,
- nawilżanie powietrza w domu [1].
Bibliografia:
[1] – Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Zapalenie zatok przynosowych,www.mp.pl
[2] – Rapiejko P., Ostre zapalenie zatok przynosowych, Wielka Interna, 2019
