Dzieci, zwłaszcza w wieku przedszkolnym, cierpią na wiele różnych wad wymowy. Wszystkie wady wymowy są częścią tak zwanej dyslalii – zaburzenia mowy polegającego na nieprawidłowej realizacji fonemów – najmniejszych elementów składowych wyrazów. Według zazwyczaj ustalonych norm społecznych spowodowane są one wadami w ukształtowaniu lub uszkodzeniu organów artykulacyjnych (takich jak wargi, język, podniebienie, zęby) i dotyczą tylko aspektu artykulacyjnego języka.
Należy pamiętać, że rozwój mowy dziecka i nabywanie umiejętności wymowy nowych głosek odbywa się w sposób harmonijny i stopniowy. Dziecko nie rodzi się z umiejętnością budowania zdań wielokrotnie złożonych – potrzebuje dużo czasu i nabywania wielu zdolności pośrednich, po to by opanować nowe głoski oraz ich poprawną artykulację. Dlatego też każdy rok życia dziecka w kalendarzu logopedy to nowe głoski, coraz dokładniejsza wymowa, szersze słownictwo i większa sprawność artykulacyjna.
Nie należy wymagać od czterolatka wymawiania idealnych głosek /sz/, /ż/, /cz/, /dż/ albo pięknego wibracyjnego /r/ – dziecko ma na to jeszcze czas. Jeśli jednak sepleni i widocznie wystawia język między ząbki przy wymowie jakichkolwiek głosek, jest to sygnał, by zwrócić się do logopedy, bez względu na wiek dziecka.
Najczęściej występujące wady wymowy wśród dzieci w wieku przedszkolnym
Rotacyzm
logopedzi są kojarzeni głównie z redukcją niepoprawnej wymowy głoski /r/. Rotacyzm ma wiele rodzajów, najczęściej na skutek opóźnienia rozwoju mowy i zbyt słabej sprawności artykulacyjnej jest wymieniany na głoskę /l/ – wtedy też zamiast słowa „rower” słyszymy „lowel”. Warto zaznaczyć, że jest to norma rozwojowa do szóstych urodzin dziecka.
Każda inna realizacja /r/, która przypomina /h/, jest charakterystycznym /r/ języczkowym (tzw. francuskim) lub brzmi po prostu dziwnie i nienaturalnie należy skonsultować z logopedą.
Sygmatyzm
potocznie zwanym seplenieniem – jest niezwykle popularny wśród wad wymowy. Sygmatyzm ma wiele odmian, a dotyczy on głosek tzn. trzech szeregów. W języku polskim mamy bowiem szereg ciszący (/ś/, /ź/, /ć/, /dź/), szereg syczący (/s/, /z/, /c/, /dz/) i szereg szumiący (/sz/, /ż/, /cz/, /dż/). Analogicznie pierwszy wspomniany – szereg ciszący powinien się pojawić u dziecka które skończyło 3 lata, szereg syczący – 4 lata, szereg szumiący – 5 lat. Jeśli rodzic zauważy odchylenia w tym zakresie warto się zgłosić do logopedy.
Dodatkowo wszystkie te głoski mogą być realizowane w sposób niewłaściwy. Należy zwrócić uwagę czy, przy wymawianiu tych głosek język wychodzi między zęby, usta są ułożone bocznie, głoski są niewyraźnie, dźwięk jest świszczący i nieprzyjemny. W takim wypadku zalecana jest konsultacja logopedyczna.
Magda Jarząbek
Logopeda i terapeuta Integracji Sensorycznej z Centrum Zdrowia Dziecka w Baninie. Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego, kierunku logopedia, specjalizacji wczesnej interwencji logopedycznej. Swoje kompetencje poszerzała na wielu szkoleniach z zakresu rozwoju mowy dziecka, terapii logopedycznej małego dziecka do trzeciego roku życia, metody krakowskiej, terapii ręki. Ukończyła cykl szkoleń z zakresu diagnozy i terapii integracji sensorycznej prowadzonego przez ASI (Ayres Sensory Integration). W wolnych chwilach lubi podróżować oraz uprawiać sport.
