Choć grudzień dopiero się zaczyna, to przygotowania do tegorocznych Świąt Bożego Narodzenia w Gdańsku ruszyły już pełną parą. Nic dziwnego – wkrótce odwiedzi nas Święty Mikołaj, a lampki na choinkach ustawionych w sercu miasta zabłysną kolorowymi światełkami.
Ale tegoroczne Święta to nie tylko Mikołaj i choinki. To również wyjątkowe iluminacje, urokliwy Jarmark Bożonarodzeniowy, lodowisko, koncerty, i wiele wydarzeń krok po kroku prowadzących nas do kulminacji, czyli wspólnej Gdańskiej Wigilii na Długim Targu. A potem – do hucznego i kolorowego Sylwestra. Jest też kilka nowości – na przykład koło widokowe, z którego rozpościerać się będzie wspaniały widok na wszystkie świąteczne atrakcje.
Co wydarzy się w Gdańsku w grudniu:
Choinki i iluminacje świąteczne
- Choinka na Długim Targu
– nitki świetlne w kształcie sopli ciepłe białe – 70 kpl.
– nitki świetlne ciepłe białe – 67 kpl.
– gwiazda choinkowa z nitkami świetlnymi ciepło białymi – 1 kpl.
– bombki choinkowe białe perłowe – 250 kpl.
– bombki choinkowe srebrne – 230 kpl.
– łańcuchy choinkowe – 420 m
Wycinka i przywóz do Gdańska – 1.12 (czwartek). Wysokość – ok. 25 metrów, drzewko pochodzi z Nadleśnictwa Lipusz i ma ok. 50 lat.
- Choinka na Targu Węglowym
– zabawki – do 200 szt.
– sznury choinkowe LED barwa: biała-ciepła – 173 kpl.,
- Siedem drzew w obrębie Targu Węglowego
– nitki świetlne LED, barwa: multikolor – 320 kpl
-
Cztery drzewa w obrębie przedproży Złotej Kamieniczki:
– nitki świetlne LED – niebieskie – 123 kpl
5. Dwa drzewa w obrębie kina Neptun
– nitki świetlne LED – białe – 60 kpl.
6. Trzy drzewa w obrębie Zielonej Bramy:
– nitki świetlne LED – niebieskie – 93 kpl.
7. Drzewo na placu Wybickiego
– nitki świetlne LED – czerwone i białe – 50 kpl.
8. Drzewo w parku im. Marii Konopnickiej
– nitki świetlne LED – czerwone i białe – 100 kpl.
9. Iluminacja 3 drzew przy ul. Mariackiej
– nitki świetlne LED w kształcie sopli barwa biała ciepła, mocowane na pierwszym i trzecim drzewie w ciągu ul. Mariackiej – 60 kpl.
– bombki o kolorze złotym mocowane na pierwszym, drugim i trzecim drzewie w ciągu ul. Mariackiej – 200 szt.
10. Iluminacja ul. Długiej
– elementy świetlne na linkach naciągowych nad ul. Długą – 7 kpl.
11. Iluminacja ul. Długi Targ
– elementy świetlne na słupach oświetleniowych zainstalowanych na ul. Długi Targ na wysokości 6m – 16 kpl.
12. Ul. Podwale Grodzkie, ul. Okopowa, ul. Wały Jagiellońskie, ul Hucisko
– elementy świetlne LED na słupach trakcyjno – oświetleniowych – 30 kpl.
13. Wrzeszcz, Aleja Grunwaldzka od Teatru Lalek do skrzyżowania z ulicą Kościuszki
– elementy świetlne LED na słupach trakcyjno – oświetleniowych – 60 kpl
14. Oliwa Aleja Grunwaldzka od ul. Derdowskiego do granicy z Sopotem
– elementy świetlne LED na słupach oświetleniowych – 82 kpl
15. Choinka Nowy Port Plac Księdza Góreckiego
– bombki złote – do 90 szt.
– sznury choinkowe LED – do 20 kpl.
Koszt:
Montaż, uruchomienie, demontaż, konserwacja, składowanie, dostawa nowych elementów na choinkę Długi Targ – łącznie 242.00 tys.
Jarmark Bożonarodzeniowy / Targ Węglowy
Świąteczny Jarmark Sztuki/ Wielka Zbrojownia
3-23 grudnia
Świąteczne ozdoby i smakołyki, przedmioty „z duszą”, 50-metrowej wysokości koło widokowe AmberSky, Wenecka Karuzela z rumakami, Anielski Młyn, trójwymiarowe iluminacje, lodowisko i Świąteczny Jarmark Sztuki w Wielkiej Zbrojowni – to tylko niektóre atrakcje Jarmarku Bożonarodzeniowego. Właśnie dlatego w grudniu miejscem, gdzie najmocniej w Gdańsku odczuć można atmosferę świąt, jest Targ Węglowy!
Koło Widokowe – zimowy Gdańsk z wysokości 50 metrów
Gdański Jarmark Bożonarodzeniowy swoim charakterem nawiązuje do tradycji europejskich jarmarków świątecznych. Jego wyjątkową atmosferę tworzy atrakcyjna, budująca klimat scenografia. Co roku pojawiają się kolejne elementy. Tym razem nowością jest AmberSky – 50-metrowej wysokości Koło Widokowe, wyposażone w 36 zamykanych, ogrzewanych kabin. Znane z Wyspy Spichrzów Koło, na Targu Węglowym pojawi się w nowej, świątecznej odsłonie. Warto się na nim zakręcić, żeby spojrzeć na zimowy Gdańsk z tak niecodziennej perspektywy.
Z zimowego AmberSky będzie można skorzystać już w najbliższą sobotę, czyli 3 grudnia, podczas „Zakręconego rozpoczęcia sezonu zimowego”. Od godziny 16.00 do 21.00 na odwiedzających Jarmark czekać będą zimowo-świąteczne dekoracje koła i lodowiska, słodkie zimowe upominki, pokazy tańca na lodzie, zabawy i animacje na lodowisku oraz nauka jazdy na łyżwach!
Lodowisko
Miłośników szusowania po lodzie ucieszy nowej jakości lodowisko (syntetyczne), na którym można jeździć w każdą pogodę – nawet wtedy, gdy nie ma mrozu (wypożyczalnia łyżew na miejscu, wstęp na lodowisko płatny).
Światło tworzy klimat
Podczas Jarmarku Targ Węglowy zdobią bajeczne, trójwymiarowe iluminacje: dwie bramy wejściowe, bombki giganty, drzewa ledowe i, wprawiająca w zachwyt szczególnie dzieci, zaprzężona w dwa świetlne renifery Zaczarowana Kareta. Można w niej usiąść i zrobić sobie pamiątkowe, zaczarowane zdjęcie. A to dopiero początek, bo fantastycznych kadrów do fotografii jest na jarmarku dużo więcej, jak choćby Wenecka Karuzela z rumakami czy, ozdobiona dekoracjami wykonanymi przez dzieci, Choinka Małych Gdańszczan. Swój pełen blasku zakątek mają też na Jarmarku zakochani. To Przystań pod Jemiołą, gdzie – zgodnie z tradycją – dobrze jest się pocałować. Wszak – jak mówi przysłowie – bez jemioły, roczek goły. Te najpiękniejsze zdjęcia warto zgłosić do udziału w konkursie fotograficznym Magia Jarmarku, bo na zwycięzcę czeka nagroda w wysokości 1000 zł (szczegóły www.bozonarodzeniowy.gda.pl).
Anielski Młyn – tu są święci, tu się kręci
Sercem Jarmarku jest Anielski Młyn – drewniany, ruchomy wiatrak-szopka. W tym roku aż 8-metrowy, bo podniesiony o nową kondygnację. Na szczycie zdobią go cztery anioły, poniżej figury czterech świętych (św. Barbara, św. Mikołaj, św. Jan Nepomucen i św. Wojciech), a jeszcze niżej – nowe figury: Trzech Króli i Święta Rodzina. Autorem wszystkich rzeźb jest kociewski rzeźbiarz Michał Ostoja-Lniski. Anielski Młyn to jednocześnie punkt gastronomiczny. Tu napić się też można grzanego wina, najlepiej w kolekcjonerskim, ceramicznym kubku (kubek można kupić i zabrać na pamiątkę do domu).
W roli głównej św. Mikołaj
Głównym bohaterem jest oczywiście, zasiadający na swoim tronie od 6 grudnia, św. Mikołaj. A świąteczną, ale na cały rok, pamiątką ze spotkania z nim – pocztówka z dedykacją: Niech nie traci we mnie wiary, ani duży, ani mały”. Kto będzie miał szczęście, spotka też na Targu Węglowym gdańskie anioły, w które wcielać się będą aktorzy Teatru Feta.
Daj się zainspirować!
Na czas Jarmarku swoje progi – zabytkowe wnętrza Wielkiej Zbrojowni – otwiera Akademia Sztuk Pięknych (dwa wejścia: od ul. Piwnej i od Targu Węglowego). Tu, na Świątecznym Jarmarku Sztuki inspiracje znajdą wszyscy poszukujący niebanalnych, ręcznie wykonanych prezentów. Akademia Sztuk Pięknych zadbała też o nową oprawę graficzną Jarmarku.
Targ Węglowy to z kolei drewniane kramy z rzemiosłem. Nie zabraknie w nich także smakołyków: wigilijnych pierogów, wędlin, przypraw, bakalii, kominkowych ciastek, świątecznych figurek ze 100-procentowej czekolady i nalewek. Ba, można nawet znaleźć wegańskie przetwory czy dojrzewający kaszubski piernik.
A po zmroku…
Niecodzienną atrakcję przygotowała Grupa GPEC – w każdą sobotę i niedzielę, tuż po zapadnięciu zmroku na ścianie Muzeum Bursztynu można będzie oglądać wielkoformatowe animacje, opowiadające o magii i cieple świąt Bożego Narodzenia.
Anieli grają dla hospicjum
Wyróżnikiem gdańskiego jarmarku jest akcja charytatywna na rzecz Domowego Hospicjum dla Dzieci im. Ks. E. Dutkiewicza. Wspomóc można je datkiem dowolnej wysokości: korzystając z karuzeli lub odwiedzając stoisko Fundacja Hospicyjna i Przyjaciele. Datki pozyskiwane są też dzięki pracom uczniów nadesłanym na jarmarkowy konkurs plastyczny Anieli grają dla Hospicjum.
W tak wyjątkowym otoczeniu, przy dźwiękach kolęd i pastorałek, wędrując świątecznymi uliczkami, które pojawiają się na Targu Węglowym tylko na ten zimowy czas: Anielską, Czekoladową, Cynamonową, nie sposób nie poczuć atmosfery zbliżającego się Bożego Narodzenia. Ten osobliwy klimat Jarmarku doceniają też turyści, których z roku na rok jest coraz więcej. Z myślą o nich na jarmarku działa prowadzony przez GOT Punkt Informacji Turystycznej.
JARMARK BOŻONARODZENIOWY W LICZBACH
❅ 1 Zaczarowana Kareta z reniferami
❅ 2 bramy wejściowe
❅ 3 bombki giganty
❅ 8-metrowy Anielski Młyn
❅ 10 zł – cena kubka, pamiątki z jarmarku
❅ 20 rumaków w Weneckiej Karuzeli
❅ 50 m wysokości koła widokowego AmberSky
❅ 100 stoisk
❅ 100 choinek
❅ 180 m2 lodowiska
Jarmark Bożonarodzeniowy
3-23 grudnia | Targ Węglowy, Wielka Zbrojownia
dni powszednie 11.00-20.00, piątki, soboty, niedziele 11.00-21.00
bożonarodzeniowy.gda.pl
organizator: Międzynarodowe Targi Gdańskie SA
informacje: Joanna Czauderna-Szreter | joanna.czauderna@mtgsa.com.pl
Mikołaje na Motocyklach
4 grudnia
Start: Gdynia, Al. Jana Pawła godz. 11.00 Meta: Gdańsk, Stadion Energa godz. od 12.30
Największa Charytatywna impreza motocyklowa w Polsce.
Największa Mikołajowa Parada w Europie.
Od 14 lat Mikołaje jeżdżą pomagając dzieciom.
Środki zebrane na koncie przeznaczone są na zakup paczek dla podopiecznych hospicjów, ośrodków oraz szpitali.
Natomiast pieniądze zebrane podczas parady przekazane na dożywianie dzieci w trudnej sytuacji finansowej, będące pod opieką ośrodków szkolno-wychowawczych na terenie województwa pomorskiego.
Organizator: Trójmiejskie Stowarzyszenie Motocyklowe, e-mail: mikolaje@mikolaje.gd.pl Partnerzy: Miasto Gdańsk, GAK
„Każdy może pomóc”
od 5 do 9 grudnia V edycja o charakterze otwartym dedykowana jest 500 dzieciom z rodzin wspieranych przez MOPR. Autorką i koordynatorką jest Magdalena Theus.
Wystarczy, że podejmiemy się realizacji paczki świątecznej na podstawie listu, który jest opisem dziecka. Można zrobić to samemu lub z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami, znajomymi z pracy, ze szkoły etc.
Samodzielnie decydujemy o tym, co kupić maluchowi, wybierając upominki dla dziecka i kierując się tylko wskazówkami. Wystarczy:
-
zadzwonić pod nr 797-909-120 lub
-
wysłać zapytanie na kmp@mopr.gda.pl,
-
odwiedzić Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Gdańsku przy ul. Leczkowa 1A w okresie od 26 X do 1 XII 2016 i poprosić o list.
Paczka świąteczna dla dziecka od początku do końca będzie naszym dziełem. Zapakowany w odświętny papier upominek, oznaczony kodem dziecka należy dostarczyć do magazynu na Międzynarodowych Targach Gdańskich ul. Żaglowa 11 80-560 Gdańsk w terminie od 5 do 9 grudnia 2016.
Gdańska Choinka
5 grudnia 2016, godz. 17.00
Długie Pobrzeże, Zielony Most, Długi Targ
Gdańsk był pierwszym miastem gdzie w 1989 r. narodziła się tradycja zapalania światełek na drzewku bożonarodzeniowym ustawionym w centrum miasta. Od 1999 r. Fundacja Choinki Gdańskiej oraz „Plama” Gdański Archipelag Kultury wspólnie organizują „Gdańską Choinkę” – zimową imprezę plenerową, która na stałe zapisała się w świątecznym kalendarium miasta.
Gdańska Choinka to wydarzenie, które odbywa się każdego roku 5. grudnia. Właśnie tego dnia zgodnie z wieloletnią tradycją Święty Mikołaj przypływa do Gdańska. Nasze miasto jest pierwszym przystankiem w jego podróży po Polsce. Na przybycie Mikołaja szykują się już zespoły wokalne z Pałacu Młodzieży, aktorzy Teatru FETA oraz wszyscy gdańszczanie, którzy rokrocznie wypatrują go z nabrzeży Motławy. W tym roku nasz Gość odwiedzi także Dolne Miasto, które po rewitalizacji przyciąga tłumy, nie tylko mieszkańców naszego miasta, ale też turystów zachwyconych urokiem tej okolicy.
Tradycyjnie wraz z Mikołajem rozświetlimy lampki na Gdańskiej Choince i wręczymy nagrody w konkursie na najpiękniejszą ozdobę na Choinkę Młodych Gdańszczan, która stanie na Targu Węglowym.
Szanowni Państwo! Wypatrujcie łodzi Mikołaja na wodach Motławy i razem z nami rozświetlcie lampki na Gdańskiej Choince!
Organizatorzy: Miasto Gdańsk, Fundacja Choinki Gdańskiej, „Plama” Gdański Archipelag Kultury.
Partnerzy: Pałac Młodzieży, Żegluga Gdańska, Wolontariat Miasta Gdańska, MOSiR w Gdańsku.
Actus Humanus
6 edycja 5-11 grudnia (wydarzenie biletowane)
Actus Humanus jest wyjątkowym festiwalem, który prezentuje wybitne osiągnięcia muzyki dawnej w najpiękniejszych historycznych przestrzeniach Gdańska. Przyciąga światowej klasy artystów i tłumy publiczności.
Jedną z gwiazd będzie fenomenalna francusko-marokańska wokalistka Hasnaa Bennani. 9 grudnia w Dworze Artusa wybitną sopranistkę usłyszymy w utworach Dietricha Buxtehudego, a towarzyszyć jej będzie debiutująca na festiwalu Actus Humanus słynna formacja La Rêveuse.
Więcej na: actushumanus.com
Orszak Św. Łucji z Kalmaru / Szwecja
6-7 grudnia
Coroczna wizyta orszaku świętej Łucji (od 1992 roku) ma na celu zapoznanie mieszkańców Gdańska z bożonarodzeniową tradycją szwedzką oraz promowanie współpracy partnerskiej Gdańsk – Kalmar.
Dzień Św. Łucji (Luciadagen) uważany jest zarówno w Szwecji jak i poza jej granicami za jeden z najbardziej rdzennie szwedzkich obyczajów.
Według szwedzkiej tradycji najciemniejszą nocą w roku jest noc z 12 na 13 grudnia.
Z dniem Św. Łucji rozpoczyna się czas światła.
Tego wieczora na ulicach całej Szwecji można podziwiać pochody ludzi ubranych w sięgające do ziemi białe koszule przewiązane w pasie czerwoną szarfą, którzy niosą palące się świece. Na ich czele kroczy ubrana na biało młoda dziewczyna (Lussibrut) z koroną ze świec, które rozświetlają zimowy mrok. Cały pochód śpiewa kolędy, pozdrawia przechodniów, odwiedza szpitale i domy spokojnej starości.
W Gdańsku Orszak Św. Łucji tradycyjnie spotyka się z Prezydentem Miasta Gdańska, odwiedza szkoły podstawowe, ponadpodstawowe, przedszkola oraz szwedzkie firmy.
W tym roku orszak Św. Łucji zaśpiewa dla dzieci ze szkół podstawowych nr 55 w Nowym Porcie oraz SP nr 14, którą odwiedza od 1997r. Spotka się też z młodzieżą z IV i VIII Liceum Ogólnokształcącego i odwiedzi Zespół Specjalnego Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 28.
Mieszkańcy Gdańska będą mogli spotkać Orszak Św. Łucji w dniu 6 grudnia 2016 na ulicy Długiej i Długim Targu.
Start ok godz. 16.00 spod Złotej Bramy, następnie krótki występ przy Fontannie Neptuna i tradycyjny poczęstunek szwedzkimi ciasteczkami.
Wigilijna Paczka
11 grudnia, Europejskie Centrum Solidarności
Wydarzenie dla dzieci objętych wsparciem MOPR. W programie m.in. widowisko artystyczne, które poprowadzi Michał Juszczakiewicz oraz projekcja filmu „Baranek Shaun”. Po widowisku dzieci otrzymają paczki ze słodyczami.
Organizator: Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, Partnerzy: Klub Plama, Pałacu Młodzieży w Gdańsku, Europejskiego Centrum Solidarności.
Gdańska Wigilia
18 grudnia, godz. 16.00 Długi Targ
Każdego roku, w niedzielę poprzedzającą uroczystość Bożego Narodzenia odbywa się Gdańska Wigilia. 18. grudnia orszak aniołów, aktorów przebranych w stroje gdańskie i kolędników zmierza ulicą Długą w kierunku Gdańskiej Choinki, przed którą ustawiono symboliczny wigilijny stół. Gdańszczanie obdarowani przez wolontariuszy opłatkiem i zimnymi ogniami mają okazję złożyć sobie życzenia i wysłuchać świątecznych mów władz miasta i dostojników kościoła.
Organizatorzy: Miasto Gdańsk, Fundacja Choinki Gdańskiej, „Plama” Gdański Archipelag Kultury.
Partnerzy: Wolontariat Miasta Gdańska, MOSiR w Gdańsku.
Wigilia dla osób samotnych
24 grudnia, godz. 12.00 Targ Węglowy
Od 25 lat Piotr Dzik, właściciel pierogarni U Dzika przy ul. Piwnej, wraz z grupą pomorskich restauratorów organizuje wigilie dla bezdomnych, ubogich i biednych. Tegoroczna Wigilia zacznie się punktualnie w południe. Na długim stole staną wazy z barszczem, ryby i oczywiście kapusta na gorąco. Nie zabraknie również słodyczy i owoców. Poza tym goście otrzymają od sponsorów paczki z żywnością.
Sylwester Gdański
31 grudnia godzina 22:00 Targ Węglowy
Jak co roku, z myślą o mieszkańcach Gdańska rozpoczynamy przygotowania do organizacji Koncertu Sylwestrowego na Targu Węglowym. Jesteśmy przekonani, że i tym razem Gdańszczanie tłumnie wezmą udział w szampańskiej zabawie podczas wieczornego koncertu, aby w jego trakcie tradycyjnie o północy złożyć sobie życzenia noworoczne.
Gwiazdą tegorocznego wieczoru Sylwestrowego będzie Big Cyc. To zespół istniejący na polskim rynku muzycznym już od ponad 25 lat. Od momentu wymyślenia kontrowersyjnej nazwy, zespół zaczął być znany jako najnowsza sensacja muzyczna z pogranicza punk rocka i happeningu. Twórcy Big Cyca załapali bakcyla muzycznego i w szybkim czasie stali się rockową sensacją muzyczną.
Po koncercie przedstawiciele władz miasta złożą zgromadzonym na Targu Węglowym mieszkańców i przyjaciołom Gdańska najlepsze życzenia noworoczne.
Punktualnie o północy niebo nad śródmieściem rozświetli spektakularny 15 minutowy pokaz sztucznych ogni z towarzyszeniem muzyki. Nad projektem i scenariuszem tego wyjątkowego widowiska profesjonalna ekipa pirotechniczna pracuje od początku listopada. Do pokazu zostaną użyte ładunki, których montaż na miejscu zajmie około 48 godzin.
szczegółowe informacje na: scenamuzyczna.pl
ŚWIĄTECZNY GRUDZIEŃ W GDAŃSKIM ZKM
3 grudnia
„Zrób prezent – podziel się sobą”
Kilkadziesiąt osób, które nauczyły się udzielania pierwszej pomocy, jeszcze więcej tych, którzy zdecydowali się zapisać do banku dawców szpiku, do tego kilogramy rozdanych słodyczy i setki mikołajkowych czapek. Już po raz trzeci gdański ZKM przyłącza się do świątecznej akcji „Zrób prezent – podziel się sobą”. W sobotę, 3 grudnia, na tory ponownie wyjedzie tramwaj, w którym będzie można „podzielić się sobą”. Fundacja z Pompą – Pomóż Dzieciom z Białaczką będzie rejestrowała potencjalnych dawców szpiku. Fundacja Organiści przekonywała do idei oddawania organów do przeszczepów. Stowarzyszenie Adiutare nauczy chętnych udzielania pierwszej pomocy. Będzie można zmierzyć ciśnienie i poziom cukru w krwi. Pasażerowie dostaną drobne upominki. Tramwaj będzie kursował na trasie Zajezdnia Strzyża – Siedlce od 16:00 do 20:00. Zapraszamy! Bądźcie z nami! Podzielcie się sobą!
6 grudnia
„Mikołajki w zabytkowym tramwaju”
Tradycyjnie z okazji 6 grudnia gdański ZKM zaprasza na przejażdżki mikołajkowym tramwajem. Specjalnie udekorowany historyczny wagon będzie jeździł na trasie Strzyża PKM – Siedlce. Na pokładzie Mikołaj i niespodzianki dla pasażerów. Mikołajkowy tramwaj będzie jeździć od 10:00 do 16:00. Podróż wyjątkowym wagonem historycznym jest bezpłatna, a na pasażerów czekać będą niespodzianki. W rolę Mikołajów wcielą się członkowie Pomorskiego Stowarzyszenia Sympatyków Transportu Miejskiego. Przejazdy są bezpłatne, tramwaj zatrzymuje się na wszystkich przystankach na trasie.
17-23 grudnia
„Świąteczny tramwaj”
Nie tylko w Budapeszcie, Amsterdamie, Zurichu czy Istambule, bo od kilku lat także w Gdańsku można podziwiać wyjątkowy tramwaj ozdobiony kilkuset metrami lampek choinkowych. Niecodziennie udekorowana czerwona N-ka będzie kursować przez cały przedświąteczny tydzień, codziennie tuż po zmroku. Jeden z zabytkowych tramwajów Zakładu Komunikacji Miejskiej zyskuje niepowtarzalny wygląd. Wszystko za sprawą ponad 150 metrów lampek choinkowych, którymi przyozdabiamy pojazd. W tym roku tramwaj typu N, będzie kursował codziennie, po zmroku, od 16 do 23 grudnia. Przejazdy są bezpłatne, ale każdy z pasażerów może wesprzeć jedną z gdańskich fundacji wrzucając datki do puszek wolontariuszy.