„Nauczcie dzieci grać w szachy, a o ich przyszłość możecie być spokojni” – to słowa Paula Morphyego, nieoficjalnego szachowego mistrza świata w latach 1858–1884. Już wkrótce potwierdzenia tej tezy będzie mógł szukać każdy rodzic dziecka w wieku szkolnym, ponieważ zgodnie z zapowiedzią minister edukacji, Anny Zalewskiej, jeszcze w tym roku, a dokładnie 1 września 2017 roku, elementy gry w szachy wejdą do podstawy programowej w polskich szkołach.
Przekonanie o edukacyjnej wartości szachów bierze się między innymi z badań, jakich dokonali naukowcy na klasach szkolnych w szkołach podstawowych. Od wielu lat panuje przekonanie, że szachy rozwijają logiczne myślenie i wyobraźnię przestrzenną. Potwierdziło się również przekonanie, że dzięki grze w szachy dzieci lepiej radzą sobie z przedmiotami ścisłymi. Już w 2012 roku Parlament Europejski, mając na uwadze, że szachy są grą dostępną dla dzieci z każdej grupy społecznej i mogą przyczyniać się do osiągnięcia spójności społecznej, zaapelował o wprowadzenie edukacji szachowej do szkół państw członkowskich UE. Od tego czasu kolejne kraje wprowadzają projekt edukacji szachowej w szkołach w życie. W Polsce dzieci rozpoczną swoją przygodę z nauką gry w szachy we wrześniu 2017 roku.
Szachy w szkole – czego się nauczy Twoje dziecko?
Szachy uczą logicznego i konstruktywnego myślenia, rozwijają aktywność twórczą dziecka, poprawiają pamięć, koncentrację i wyobraźnię przestrzenną, a także uczą podzielności uwagi. Odpowiedni program edukacji poprzez szachy ma także znaczący udział w kształtowaniu osobowości dziecka, wzmacniając w nim pozytywne cechy, takie jak: systematyczność, odpowiedzialność, pracowitość, samodyscyplinę, wolę walki i poszanowanie rywala. Szachy wychowują, bawią i rozwijają zainteresowania.
– Szachy to zdecydowanie więcej niż tylko gra. Nauka gry w szachy to liczne korzyści wpływające na prawidłowy rozwój dziecka. Poprzez naukę gry w szachy, rozwijasz inteligencję poznawczą i aktywizujesz do pracy obie kule mózgowe. Umiejętności nabyte podczas naszych warsztatów możesz wykorzystać w każdej dziedzinie życia – przekonuje Michał Kanarkiewicz, wykładowca akademicki, edukator i pomysłodawca programu edukacji szachowej „Pierwszy Ruch”. – Przygodę z szachami na poważnie zacząłem 10 lat temu, a od ponad 4 lat zajmuję się edukacją dzieci i dorosłych, wykorzystując do tego naukę gry w szachy. Zarówno moje doświadczenia jak i badania naukowe dowodzą, że szachy znacząco przyczyniają się do poprawy wyników dziecka w szkole. W roku 2011 mocną tezę postawił Robert Boruch z Uniwersytetu w Pennsylwanii. Jego badania dowiodły, że szachy poprawiają wyniki testów o 17,3% względem dzieci, które nie biorą udziału w takich zajęciach – dodaje.
To kolosalna różnica ukazująca ogromny potencjał drzemiący w królewskiej grze. Uczniowie ulepszyli również inne umiejętności, między innymi: krytyczne myślenie, pewność siebie, przewidywanie konsekwencji swoich działań i logiczne myślenie.
Kim zostaniesz, jak dorośniesz?
Profesor Howard Gardner w swojej pracy „Multiple Intelligence”, stwierdził, że szachy wpływają także na dwa z ośmiu rodzajów inteligencji: matematyczną i przestrzenną.
Inteligencja matematyczna jest oparta na myśleniu przyczynowo-skutkowym. Dominacja tego typu inteligencji składa człowieka do postrzegania świata poprzez logiczne myślenie, ciągi zdarzeń oraz kreatywne rozwiązywanie problemów. Dzieci z rozwiniętą inteligencją matematyczną, lubią rozwiązywać zagadki, samodzielnie dbają o szczegóły, szybko dostrzegają związki między różnymi zjawiskami oraz je łączą. Dzieci z inteligencją matematyczną to potencjalni inżynierowie, informatycy, prawnicy, księgowi, lekarze, naukowcy. Inteligencja przestrzenna to typ inteligencji oparty na rozumieniu otoczenia, dzięki kształtom i wyobrażeniom pochodzącym ze świata zewnętrznego oraz wyobraźni. Dziecko obdarzone tym rodzajem inteligencji cechuje duża wrażliwość na otaczające przedmioty, kolory i wzory. Bardzo lubi układać puzzle i wykonywać różne prace plastyczne. Jest przede wszystkim obserwatorem, często używa wyobraźni, chętnie prezentuje informacje w formie diagramów, schematów lub tabel. Dzieci z inteligencją przestrzenną to potencjalni artyści, architekci, fotografowie, choreografowie czy graficy komputerowi.
Odstaw komputer – bądź tu i teraz
Szachy w szkole to ważny element odpowiedzi na erę komputeryzacji. Bez względu na wiek dziecka szachy mogą poprawić jego koncentrację, zwiększyć cierpliwość i wytrwałość. Rozgrywka na „analogowej” planszy o 64 polach stoi w opozycji do szerokiej gamy kolorowych gier rozrywkowych przepełnionych bodźcami stymulującymi i pobudzającymi dziecko. Szachy przeżywają swój renesans, ciesząc się zainteresowaniem coraz szerszego grona rodziców i dzieci.
– Ta gra uczy spokoju i pozwalają odnaleźć chwilę na skupienie. Grając w szachy, jesteś tylko tu I teraz. Jesteś tylko ty, twój przeciwnik oraz plansza. Nic innego, żadne zbędne kolory i dźwięki nie odwracają twojej uwagi. To sytuacja, która zdecydowanie uspokaja i pozwala zachować równowagę w świecie przesyconym elektroniką. Poza tym szachy stanowią również ukrytą wartość, na początku niezauważalną przez dzieci: szachy są sprawiedliwe, wymagają rywalizacji w postawie fair-play oraz mają królewskie korzenie, co w dłuższym okresie czasu może mieć ogromny wpływ na kreowanie osobowości – wylicza Kanarkiewicz.
Buduj tradycję – zacieśniaj więzi
Rodzic może współuczestniczyć w rozwoju dziecka i podjąć się wspólnej nauki przy szachownicy. Istotną rolę mogą odegrać rodzice i dziadkowie. Zasady gry są przecież często znane w rodzinie, przenoszone z pokolenia na pokolenie, i być może szachy sprawią, że rodzic odegra rolę mentora w rozwoju intelektualnym dziecka.
– Oprócz edukacji dzieci oraz nauczycieli, gorąco zachęcam rodziców i dziadków do poznania tajników edukacji szachowej. W dobie powszechnego pędu szachowa rozgrywka może mieć ogromne znaczenie jako przerywnik od codziennych obowiązków rodzica, a jednocześnie stanowić ogromne wsparcie duchowe i merytoryczne dla dziecka – mówi pomysłodawca projektu edukacji poprzez szachy „Pierwszy Ruch”.
Szachy nie odeszły do lamusa. Dzieci i dorośli mają okazję odkryć magię tej gry na nowo. Przygotowując się do startu nowego programu edukacyjnego z wykorzystaniem szachów, nauczyciele oraz rodzice coraz chętniej zdobywają nowe kwalifikacje podczas szkoleń i warsztatów. Także dzieci w wieku szkolnym, a nawet przedszkolaki chętnie biorą udział w pozalekcyjnych zajęciach szachowych, z satysfakcją odkrywając świat rozgrywki szachowej.
