Paluch sztywny to często występujące zwyrodnienie lokalizujące się w obrębie stopy, które w istotnym stopniu może utrudnić codzienne funkcjonowanie. Osoby nim dotknięte nie mogą nosić niektórych typów obuwia, a nawet schylać się, wstawać czy chodzić. Czym jest paluch sztywny? Dlaczego powstaje? Jakie daje objawy i jak można go leczyć?
Czym jest paluch sztywny?
Paluch sztywny (łac. hallux rigidus) definiuje się jako zwyrodnienie w obrębie stawu śródstopno-paliczkowego, zlokalizowanego u podstawy dużego palca, któremu często towarzyszy obrzęk i deformacja w okolicy stawu. Schorzenie charakteryzuje się tworzeniem się wyrośli kostnych bezpośrednio przy głowie pierwszej kości śródstopia.
Paluch sztywny jest rozpoznawany zwykle u osób dorosłych, częściej u kobiet. Zaobserwowano, że istnieją pewne predyspozycje rodzinne do dziedziczenia tej choroby, zwłaszcza jeśli deformacja występuje na obu stopach. Opisywane schorzenie jest drugim co do częstości (zaraz po haluksach) zwyrodnieniem dotykającym staw w paluchu i często bywa z nim mylony. Chociaż zarówno paluch koślawy, jak i sztywny dotyczą tego samego stawu – postępowanie w każdym przypadku jest zupełnie odmienne. Dolegliwości bólowe wynikające z pojawienia się sztywności palucha- rosną w czasie. Wraz z progresją choroby maleje ruchomość w stawie i staje się on coraz bardziej sztywny. Ponadto u pacjentów cierpiących z powodu haluksów najczęściej nie występują grzbietowe osteofity i znaczne ograniczenie zgięcia grzbietowego stawu – typowe dla palucha sztywnego.
Przyczyny sztywnego palucha
Sztywność palucha może być spowodowana przez:
- urazy: pojedynczy uraz lub nagromadzone mikrourazy;
- określony typ budowy stopy: szczególnie narażone są osoby z długą I kością śródstopia, pierwotną elewacją I kości śródstopia, płaskim bądź trójkątny kształtem głowy I kości śródstopia;
- choroby ogólne: choroby reumatoidalne, dnę moczanową, otyłość, uogólnioną chorobę zwyrodnieniową stawów
- inne: stany po operacjach (np. palucha koślawego), idiopatyczne (o nieznanym podłożu), chodzenie w niewygodnym obuwiu o zwężonych czubkach, przykurcz mięśnia brzuchatego łydki, uszkodzenia chrząstki stawowej stawu.
Objawy palucha sztywnego
Najważniejszym objawem palucha sztywnego jest bolesne ograniczenie zakresu ruchomości palucha, szczególnie zgięcia grzbietowego w stawie. Drugim typowym symptomem świadczącym o rozwoju tej deformacji jest tworzenie się zmian zwyrodnieniowych stawu w postaci osteofitów, czyli wyrośli kostnych. Powstają głównie po stronie grzbietowej głowy I kości śródstopia. Osteofity często powodują zniekształcenie stawu, co czasem jest widoczne gołym okiem jako obrzęk w okolicy stawu śródstopno-paliczkowego.
Pacjenci cierpiący na tę przypadłość skarżą się na sztywność i dyskomfort w obrębie stopy. Warto wspomnieć, że choroba ma postępujący charakter. Początkowo sztywność palucha nie jest bardzo wyrażona, a zakres ruchów ulega ograniczeniu wyłącznie w niewielkim stopniu. Z tego względu warto szukać pomocy już na wczesnym etapie choroby. Do innych objawów choroby należą:
- parestezje spowodowane podrażnieniem nerwu grzbietowego przyśrodkowego palucha;
- utykanie;
- bóle w innych częściach układu ruchu- np. w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i w biodrze, co wynika ze zmian w sposobie chodzenia, wymuszonych przez ból dużego palca;
- problemy z noszeniem dobrze dopasowanego obuwia- spowodowane tworzeniem się narośli kostnych.
Paluch sztywny – leczenie zachowawcze
Leczenie palucha sztywnego na ogół jest leczeniem operacyjnym. Leczenie nieoperacyjne może przynieść znaczną poprawę jedynie w bardzo wczesnych stadiach choroby, kiedy z reguły nie jest jeszcze bolesna.
W leczeniu zachowawczym stosuje się:
- leki przeciwzapalne zapalne miejscowe i doustne;
- rehabilitację przeciwzapalną;
- obuwie na sztywniejszej i najlepiej kołyskowej podeszwie;
- wkładki ortopedyczne odciążające staw śródstopno-paliczkowy.
Leczenie zachowawcze ma na celu: wywrzeć działanie przeciwbólowe, zwiększyć produkcję kolagenu i pobudzić mikrokrążenie. Niezwykle istotne jest, by było nadzorowane przez wykwalifikowanego lekarza i fizjoterapeuty, ponieważ nieodpowiednio przeprowadzona rehabilitacja może doprowadzić do pogłębienia zwyrodnienia i pogorszenia stanu zdrowia. Do innych metod tego rodzaju leczenia zalicza się: terapię manualną, kinesiotaping, falę uderzeniową, laser wysokoenergetyczny, a także ćwiczenia rozluźniające.
Operacja palucha sztywnego
W przypadku wyraźnych dolegliwości bólowych stosuje się leczenie chirurgiczne. Istnieje dużo metod leczniczych stosowanych w chirurgicznej korekcji palucha sztywnego. Ich wybór zależy głównie od stopnia zaawansowania choroby. Z reguły w przypadkach mało zaawansowanych stosuje się cheilectomię, czyli zabieg, polegający na usunięciu wyrośli kostnych po stronie grzbietowej stawu śródstopno-podeszwowego. U pacjentów ze średnio zaawansowanymi zmianami przeprowadza się zwykle osteotomie np. osteotomię Weila, ewentualnie zabieg wg Kellera-Brandesa, czyli fragmentaryczne usunięcie podstawnego paliczka palucha lub artrodezę, tzn. usztywnienie stawu podstawno-paliczkowego. W przypadkach zaawansowanych, kiedy staw jest praktycznie zniszczony, stosuje się wszczepienie endoprotezy stawu MTP I lub usztywnienie stawu MTP I.
Sprawdź więcej informacji na temat: Operacji palucha sztywnego.
