Podobno ludzie to jedyne istoty, które kładą się spać, gdy nie mają na to ochoty i budzą się, bo muszą, chociaż są niewyspane. Jedno jest pewne – ze snu nie można zrezygnować. Jest on tak samo potrzebny do normalnego funkcjonowania, jak tlen i woda. Zaburzenia snu mogą być zwiastunem poważnych problemów ze zdrowiem.
Po co nam sen?
Jeśli cieszymy się dobrym zdrowiem, nie musimy pamiętać o tym, żeby zasnąć. Organizm sam upomni się u swoje prawa, co niekiedy może mieć dramatyczne skutki. Przypadki zaśnięcia za kierownicą są tego najlepszym przykładem. Potrzebujemy snu, aby zregenerować siły i utrzymywać w równowadze gospodarkę hormonalną. Od liczby przespanych godzin zależy nasza kondycja psychofizyczna. Sen zapewnia odpoczynek dla oczu, mięśni, układu kostno-szkieletowego i sercowo-naczyniowego. Potrzeba regeneracji w czasie snu obejmuje zresztą wszystkie narządy. Naukowcy dowodzą, że bardziej potrzebujemy snu niż jedzenia.
Jak rozpoznać bezsenność?
Bezsenność jest powszechnym problemem, na ogół bagatelizowanym, choć niebezpiecznym dla zdrowia i uciążliwym. Ocenia się, że może ona dotyczyć nawet 1/3 populacji dorosłych osób. Naukowcy zajęli się rozpoznawaniem i leczeniem nieprawidłowości snu w II połowie XX wieku, a pierwszą międzynarodową klasyfikację tego typu zaburzeń stworzono w 1979 roku. Bezsenność jest jednostką chorobową według Światowej Organizacji Zdrowia.
Bezsenność może być krótkotrwała i przewlekła. Ten pierwszy rodzaj jest powszechny, na przykład występuje wskutek silnego stresu czy zmiany strefy czasowej. Nie jest to jeszcze stan wymagający interwencji lekarza. Epizodyczna i krótkotrwała bezsenność ustępuje samoistnie, zazwyczaj w czasie do trzech lub czterech tygodni. Natomiast o bezsenności przewlekłej mówimy wówczas, gdy opisywany stan utrzymuje się przez ponad miesiąc.
Przyczyny bezsenności
Spośród przyczyn bezsenności można wymienić zewnętrzne i wewnętrzne. Najczęściej istnieją możliwości, by skutecznie wyeliminować te pierwsze. Można do nich zaliczyć niewygodne łóżko, nieprzewietrzone pomieszczenie, w którym śpimy, hałas za oknem czy światło. Zdecydowanie trudniej przezwyciężyć wewnętrzne przyczyny bezsenności. Najczęściej jest to niemożliwe bez pomocy lekarza.
Ocenia się, że najczęstszymi przyczynami bezsenności są zróżnicowane zaburzenia psychiczne i zespoły nerwicowe. Na problemy z zasypianiem skarżą się również chorzy na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze i nadczynność tarczycy. Kolejne przyczyny to zespół bezdechu sennego, menopauza, bóle zwyrodnieniowe i reumatyczne czy inne procesy chorobowe. Działanie niektórych leków również może zaburzać procesu snu, podobnie jak wpływ alkoholu i innych używek.
Najczęstsze skutki długotrwałej bezsenności
- Przyrost masy ciała
- Zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, schorzeń układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2
- Spadek koncentracji, spowolniony refleks, problemy z zapamiętywaniem
- Możliwy rozwój schorzeń o podłożu psychicznym
Jak leczyć bezsenność?
W przypadku długotrwałej i uciążliwej bezsenności działanie na własną rękę na pewno nie będzie najlepszym wyjściem. Warto pamiętać, że popularne i dostępne bez recepty środki nasenne również się nie sprawdzą. Należy zatem zgłosić się do lekarza rodzinnego. Ponieważ istnieje wiele potencjalnych przyczyn bezsenności, kluczowym etapem będzie szczegółowa diagnostyka. O ile nie są znane oczywiste powody bezsenności, konieczna będzie analiza stanu zdrowia. Najczęściej obejmuje ona dokładny wywiad, wraz z pomiarem wartości ciśnienia tętniczego. Może być również konieczne wykonanie badań laboratoryjnych krwi, aby wykluczyć nadczynność tarczycy czy cukrzycę. Kolejnym etapem może być konsultacja psychiatryczna i dobranie odpowiedniej farmakoterapii. Najczęściej konieczna jest również zmiana stylu życia, diety i higieny snu.
Kiedy można sobie pomóc?
Najskuteczniejszą metodą walki z bezsennością jest farmakoterapia, która jednak może się wiązać z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Chociaż jest ona często jedynym rozsądnym wyjściem, warto pamiętać o kilku zasadach, które poprawiają jakość snu.
Na pewno dobrze jest przestrzegać ustalonych pór udawania się na spoczynek – również podczas dni wolnych od pracy. Pomieszczenie, w którym śpimy, powinno być zaciemnione i przewietrzone. Nie jest zalecany zbyt intensywny wysiłek fizyczny przed snem. Pomocna może być ciepła kąpiel. Stanowczo należy unikać spożywania obfitych posiłków czy używek w godzinach nocnych.
Warto wiedzieć
- Znasz powiedzenie Thomasa Edisona „szkoda czasu na sen”? Wprawdzie ze snu nie możemy zrezygnować, lecz nie da się ukryć, że przesypiamy dużą część życia – ponad 20 lat!
- Nie warto ulegać prośbom dziecka, gdy chce zasypiać przy sztucznym świetle. Najlepsza dla organizmu podczas snu jest całkowita ciemność. Natomiast spanie przy włączonej lampce może być przyczyną późniejszej krótkowzroczności.
- Skąd się wzięło życzenie „słodkich snów”? Może stąd, że w snach dominującym uczuciem jest niepokój. Znacznie rzadziej jesteśmy w nich szczęśliwi czy choćby rozbawieni.
- Sny zwierząt mogą być tak samo intensywne jak u ludzi. Przynajmniej na to wskazują wyniki badań fal mózgowych.
- Choć naukowcy dość skrupulatnie przebadali i wyjaśnili proces powstawania snów, nadal około 40% osób twierdzi, że wierzy w sny prorocze.
- Jeśli twierdzisz, że danej nocy nic Ci się nie śniło, to nie masz racji. Zawsze coś się śni. Często po prostu nie pamiętamy swoich snów, a zdecydowaną większość zapominamy już kilkadziesiąt minut po przebudzeniu.
Tekst: Michał Mikołajczak17
