Kaszel u dziecka zawsze jest objawem, który niepokoi rodziców – czy to już zapalenie oskrzeli? A może tylko lekkie przeziębienie? Niezależnie od przyczyny, sam odruch kaszlu jest dla dziecka męczący i stanowi wskazanie do jego czujnej obserwacji. Czym jest kaszel i jakie mogą być jego przyczyny? Jak zidentyfikować rodzaj kaszlu u dziecka i w jaki sposób reagować – jakie medykamenty podać małemu pacjentowi? I wreszcie – w jakich sytuacjach można radzić sobie z kaszlem samodzielnie, a w jakich należy skorzystać z pomocy lekarza? Oto wszystko, co rodzic powinien wiedzieć.
Dlaczego dzieci kaszlą – czym jest kaszel?
Przyczyny kaszlu u dziecka są bardzo rozmaite – infekcje wirusowe, bakteryjne, alergie lub zanieczyszczenia powietrza. Odruch kaszlu jest spowodowany podrażnieniem dróg oddechowych i stanowi próbę usunięcia czynnika drażniącego. Jest odruchem bezwarunkowym i z punktu widzenia zdrowia organizmu pozytywnym, umożliwia bowiem oczyszczenie dróg oddechowych. Bywa też jednak męczący i uciążliwy.
Rodzaje kaszlu u dzieci
Kaszel można podzielić na różne rodzaje ze względu na jego cechy. Podstawowy podział, pod względem charakteru kaszlu, obejmuje:
- kaszel suchy – czyli kaszel nieproduktywny,
- kaszel mokry – czyli kaszel produktywny.
W większości przypadków odróżnienie kaszlu mokrego od suchego jest proste, dzięki czemu rodzic może od razu podać małemu pacjentowi odpowiedni rodzaj leku. Czasem jednak nawet doświadczony rodzic nie jest w stanie stwierdzić z całą pewnością czy jego dziecko kaszle produktywnie czy nie. Wówczas najlepszym sposobem na przyniesienie ulgi jest syrop na kaszel suchy i mokry.
Poza tym wyróżnia się również:
- kaszel szczekający – to kaszel krtaniowy, rzeczywiście przypominający szczekanie psa lub pianie koguta. Występuje w zapaleniu krtani, pojawia się najczęściej wieczorem i w nocy. Dziecko, zwłaszcza małe, może mieć trudności z nabraniem powietrza, duszność, przy wdechu z jego dróg oddechowych wydobywa się świst, jest niespokojne;
- kaszel napadowy – ten kaszel pojawia się nagle i trwa od około pół do jednej minuty. Dziecko rozpaczliwie próbuje zaczerpnąć powietrza, jego oczy łzawią z wysiłku, twarz czerwienieje. Przyczyną może być wodnisty katar, który spływa do gardła i podrażnia śluzówkę, nieżyt nosa i towarzyszący mu obrzęk błony śluzowej, czasem alergia lub astma. Kaszel mający charakter napadowy pojawia się również, gdy do dróg oddechowych dostało się ciało obce albo dym tytoniowy;
- kaszel podostry lub kaszel poinfekcyjny – taki kaszel utrzymuje się po wyleczeniu infekcji nawet przez 8 tygodni;
- kaszel psychogenny – nie jest objawem choroby, lecz stresu. Pojawia się u dziecka w obliczu trudnych emocjonalnie sytuacji;
- przewlekły kaszel u dziecka – trwa powyżej 8 tygodni, a jego przyczyną nie jest choroba związana z infekcją układu oddechowego.
Kaszel mokry – jak go rozpoznać?
Mokry kaszel u dziecka to kaszel związany z wyraźnie słyszalnym odkrztuszaniem wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Przyczyną kaszlu mokrego może być katar spływający po tylnej ścianie gardła, refluks żołądkowo – przełykowy, zapalenie płuc, obecność ciała obcego, często towarzyszy on też infekcji wirusowej. Mechanizm powstawania kaszlu mokrego jest prosty – organizm próbuje pozbyć się nadmiaru wydzieliny i oczyścić układ oddechowy.
Jak pomóc dziecku w kaszlu mokrym?
Kaszel mokry leczy się zarówno objawowo, jak i przyczynowo. Jeśli jego przyczyną jest katar spływający i drażniący tylną ścianę gardła, to rodzic powinien odciągać zalegającą wydzielinę z nosa. U małych dzieci stosuje się tradycyjne gruszki, starsze natomiast mogą samodzielnie wydmuchiwać nos w chusteczkę. Warto zakraplać nos roztworem soli fizjologicznej, aby przywrócić drożność nosa.
Kolejnym sposobem na mokry kaszel są oczywiście odpowiednie leki rozrzedzające i ułatwiające odkrztuszenie wydzieliny. U maluchów stosuje się syropy, natomiast u starszych dzieci, które nie mają problemu z połykaniem tabletek, można zastosować właśnie tabletki. Jeśli infekcji towarzyszy wyjątkowo męczący kaszel i występują dodatkowe objawy takie jak gorączka, słabość lub bóle pleców, należy zgłosić się do lekarza pediatry i wykluczyć lub potwierdzić na przykład zapalenie oskrzeli lub płuc.
Domowe sposoby na mokry kaszel u dziecka
Mokry kaszel u dziecka można także leczyć domowymi sposobami, zwłaszcza, jeśli nie towarzyszą mu dodatkowe dolegliwości sugerujące infekcję bakteryjną. Skutecznie na kaszel mokry działać mogą inhalacje z olejków eterycznych:
- eukaliptusowego – pomaga rozrzedzać i odkrztuszać wydzielinę zalegającą w drogach oddechowych,
- sosnowego – ma działanie odkażające i rozgrzewające, udrażnia nos,
- tymiankowego – uważa się, że ma działanie przeciwwirusowe, działa przeciwkaszlowo i rozrzedza wydzielinę.
Należy jednak zwrócić uwagę, że u niektórych dzieci może wystąpić reakcja nadwrażliwości na olejki eteryczne. Pojawia się lub nasila wówczas duszący kaszel lub pojawia suchy kaszel alergiczny. Należy w takim przypadku natychmiast odstawić olejki.
Warto zadbać też o optymalne nawilżanie powietrza i stosować inhalacje z soli fizjologicznej 0,9%, która oczyszcza drogi oddechowe i można ją stosować od pierwszego miesiąca życia. Wielu rodziców stosuje także tzw. gałganek Aliny – zawiniątko ze zmiażdżonego czosnku umieszczone obok dziecięcego łóżka. Uważa się bowiem, że związki chemiczne zawarte w czosnku (i cebuli) mają działanie przeciwwirusowe i antybakteryjne.
Kaszel suchy – jak go rozpoznać?
Suchy kaszel, inaczej niż kaszel mokry, nie jest związany z odkrztuszaniem wydzieliny. Zwykle pojawia się na samym początku infekcji wirusowej, z biegiem czasu przechodzi w kaszel mokry. Suchy kaszel bywa wyjątkowo męczący, zwłaszcza u młodszych dzieci. Jego najczęstsza przyczyna to właśnie infekcja wirusowa, na przykład zapalenie gardła lub zwykłe przeziębienie, ale także dym papierosowy, suche lub zanieczyszczone powietrze, alergia lub astma. Szczekający kaszel także jest kaszlem suchym.
Kaszel suchy często występuje w parze z uczuciem łaskotania, pieczenia lub bólu w gardle lub tchawicy, czasem ma postać niezbyt dokuczliwego pokasływania, a czasem wręcz przeciwnie – pojawia się jako seria wycieńczających organizm dziecka ataków.
Jak leczyć kaszel suchy u dziecka?
W suchym kaszlu stosuje się leki hamujące odruchy kaszlu do czasu, aż zmieni się on w kaszel mokry. Jeśli chore jest małe dziecko, należy koniecznie skonsultować je z pediatrą. Starsze dziecko, które poza kaszlem jest w dobrej kondycji, można leczyć samodzielnie syropem na kaszel suchy dostępnym bez recepty.
Jeśli równocześnie z kaszlem suchym obserwuje się u dziecka świszczący oddech i tzw. barani głos, mogą to być objawy zapalenia krtani – szczególnie groźnego dla dzieci do około 7 – 8 roku życia. Objawy duszności nasilają się w nocy – krtań dziecka ulega obrzękowi, uniemożliwiając mu oddychanie. Konieczna może się okazać interwencja lekarza. Przewlekły kaszel suchy jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej i wdrożenia diagnostyki.
Domowe sposoby na suchy kaszel u dziecka
Jeśli Twoje dziecko ma kaszel suchy, możesz ulżyć mu podając syropy prawoślazowy, z bluszczu lub porostu islandzkiego – łagodzą ból gardła i nawilżą śluzówkę. Poza tym należy dziecko poić, niewielkimi łykami, ale często. Ważne jest także, aby powietrze w domu było odpowiednio nawilżone, chłodne i czyste – warto często wietrzyć pomieszczenia, zwłaszcza przed snem. Wielu rodziców zapomina, że najlepsza temperatura do spania wynosi 19 – 20 stopni Celsjusza, i przegrzewa pokoje swoich pociech.
W suchym kaszlu pomogą również inhalacje, przede wszystkim z obojętnej dla organizmu i bezpiecznej soli fizjologicznej o stężeniu 0,9%. Jeśli powietrze w Twoim domu jest zbyt suche, można stosować nawilżacz lub rozwiesić na noc na grzejniku wilgotny ręcznik. Dobrym pomysłem jest także podawanie dziecku syropu z cebuli oraz naturalnych probiotyków (kefir, kiszonki), które pomogą wspierać jego odporność.
Kaszel u dziecka – wylecz go
Kaszel u dziecka jest objawem pozytywnym, choć często wzbudza niepokój rodziców. Teraz już wiesz jak sobie z nim skutecznie radzić za pomocą leków i domowych sposobów naszych babć. Metody konwencjonalne i domowe warto stosować łącznie, jeśli tylko u małego pacjenta nie występują przeciwwskazania.
