Kaszel to odruchowa reakcja organizmu, powstająca w odpowiedzi na podrażnienie włókien nerwowych znajdujących się w obrębie dróg oddechowych. Czynnikiem wyzwalającym mogą być różnego rodzaju substancje drażniące, które za pomocą kaszlu usuwane są na zewnątrz.
Mechanizm powstawania kaszlu
Receptory, które wykryły czynnik drażniący w drogach oddechowych, przekazują o nim informację do mózgu za pomocą odpowiednich nerwów. W odpowiedzi mózg przesyła sygnał do mięśni oddechowych, inicjując ich skurcz, a przez to wykonanie gwałtownego i energicznego wdechu, a następnie szybkiego wydechu, który pozwala pozbyć się niechcianych substancji z dróg oddechowych.
Przyczyny kaszlu
Kaszel może występować jako tło toczących się wielu różnych stanów chorobowych, z których każdy może wymagać odmiennych metod postępowania. Spośród najbardziej popularnych dolegliwości współwystępujących z kaszlem należy wymienić przeziębienie, które trwa zwykle 7 dni i ustępuje samoistnie. Z kolei wśród cięższych stanów klinicznych są to: zapalenie płuc i zapalenie oskrzeli. Oprócz tego kaszel jest charakterystyczny dla przewlekłych schorzeń, takich jak: astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy choroby śródmiąższowe płuc.
Na co zwrócić uwagę?
Głównym czynnikiem, który powinien być uwzględniony podczas określania przyczyny kaszlu, jest czas jego trwania. Z tego powodu kaszel dzielimy na:
- kaszel ostry (trwający do 3 tygodni),
- kaszel podostry (3-8 tygodni),
- kaszel przewlekły (powyżej 8 tygodni).
Kolejną cechą charakterystyczną jest obecność lub brak odkrztuszanej wydzieliny, co pozwala podzielić kaszel na suchy i mokry (tzw. produktywny). W tym przypadku szczególnie ważny jest wygląd wydzieliny, która może sugerować konkretne stany chorobowe np. ropna – zapalenie oskrzeli lub płuc, śluzowa i gęsta – przewlekłe zapalenie oskrzeli lub POChP.
Diagnostyka kaszlu
Pierwszym etapem w diagnostyce kaszlu jest zebranie wywiadu i osłuchanie pacjenta przez lekarza. Następnie na ich podstawie określa się konieczność przeprowadzenia badań dodatkowych. W kaszlu ostrym, który zwykle występuje na tle wirusowym, najczęściej nie wykonuje się dalszej diagnostyki. Natomiast w innym wypadku konieczne może być zrobienie RTG klatki piersiowej oraz ocena utlenowania krwi (pulsoksymetr i gazometria krwi tętniczej). W bardziej zaawansowanych przypadkach może być potrzebna tomografia klatki piersiowej, bronchoskopia, a nawet badanie układu krążenia (EKG, echo serca). Z kolei gdy mamy do czynienia z kaszlem produktywnym, może być pobrana próbka plwociny do badań mikrobiologicznych.
Leczenie kaszlu
Sposobów leczenia kaszlu jest wiele, a każdy z nich uzależniony jest od rodzaju przyczyny, która go wywołała. W przypadku suchego kaszlu, utrudniającego codzienne funkcjonowanie, zastosowanie mają leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym np. dekstrometorfan lub obwodowym – lewodropropizyna. Natomiast podczas mokrego kaszlu pomocne są środki rozrzedzające gęsty śluz, dzięki czemu można łatwiej go odkrztusić. Jednym z nich jest Flavamed, zawierający substancję czynną o nazwie ambroksol, która sprawia, że śluz staje się bardziej płynny i łatwiej jest go usunąć z dróg oddechowych.
