Zapalenie płuc to poważna choroba układu oddechowego, która każdego roku dotyka setki tysięcy osób w Polsce. Choć panuje przekonanie, że można się nią łatwo zarazić, podobnie jak w przypadku przeziębienia – rzeczywistość jest znacznie bardziej złożona. Dowiedz się, jak wygląda ten mechanizm i kiedy zagrożenie jest największe.
Czym właściwie jest zapalenie płuc?
Zapalenie płuc to stan zapalny miąższu płucnego, który może obejmować pęcherzyki płucne i tkankę śródmiąższową. W zależności od miejsca zakażenia rozróżnia się zapalenie płuc pozaszpitalne (PZP) oraz szpitalne (SZP). To istotne rozróżnienie, ponieważ różnią się zarówno czynniki wywołujące chorobę, jak i mechanizmy jej przenoszenia. [1]
Czy zapalenie płuc jest zaraźliwe?
Nie dochodzi zwykle do bezpośredniego zakażenia „zapaleniem płuc” jako takiego, ale drobnoustrojem, który może wywołać tę chorobę. Na przykład wirusy grypy, RSV czy koronawirusy przenoszą się drogą kropelkową i są wysoce zakaźne. Jednak nie u każdej osoby, która się nimi zarazi, rozwinie się zapalenie płuc. Choroba ta pojawia się głównie wtedy, gdy układ odpornościowy jest osłabiony.
Bakteryjne zapalenie płuc, zwłaszcza to wywołane przez Streptococcus pneumoniae, znacznie rzadziej przenosi się bezpośrednio między ludźmi. Dwoinka zapalenia płuc może bytować w gardle osoby zdrowej i uaktywnić się dopiero w sprzyjających warunkach, takich jak infekcja wirusowa, przewlekła choroba czy spadek odporności. [1]
Kiedy ryzyko zakażenia rośnie?
Zakaźność zależy przede wszystkim od rodzaju drobnoustroju. W przypadku wirusów ryzyko przeniesienia jest wysokie — dlatego sezon grypowy wiąże się ze wzrostem liczby zachorowań, również na zapalenie płuc o etiologii wirusowej. Osoby starsze, palące tytoń, chore na cukrzycę, POChP (przewlekłą obturacyjną chorobę płuc) lub inne schorzenia przewlekłe są bardziej podatne na ciężki przebieg choroby.
W warunkach szpitalnych ryzyko zakażenia rośnie szczególnie u pacjentów poddawanych wentylacji mechanicznej. W takich przypadkach do zakażenia dochodzi najczęściej przez kontakt z florą szpitalną – często oporną na antybiotyki – przenoszoną przez sprzęt medyczny lub ręce personelu, a nie drogą kropelkową. [1]
Jak objawia się zapalenie płuc i czy zawsze towarzyszy mu kaszel?
Zapalenie płuc to choroba, która może mieć różny przebieg – od łagodnego po bardzo ciężki – w zależności od wieku osoby chorej, jej ogólnego stanu zdrowia oraz rodzaju drobnoustroju, który wywołał zakażenie. Objawy zwykle pojawiają się nagle i mogą być dość nasilone. Najczęstsze dolegliwości to:
-
gorączka, zazwyczaj wysoka (≥38°C), często z towarzyszącymi dreszczami i potami;
-
ból w klatce piersiowej, szczególnie nasilający się przy oddychaniu – tzw. ból opłucnowy;
-
kaszel – często suchy lub z odkrztuszaniem ropnej plwociny;
-
duszność, która może być wyraźna zwłaszcza u osób z innymi chorobami układu oddechowego.
Pamiętaj! Kaszel nie zawsze musi współwystępować zapaleniem płuc, zwłaszcza u osób starszych. Osoby w podeszłym wieku mogą mieć nietypowe objawy – pierwszym sygnałem choroby bywa osłabienie, splątanie lub zaburzenia świadomości. [2]
Czy można uchronić się przed zapaleniem płuc?
Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na zapalenie płuc, zadbaj o codzienne nawyki higieniczne i ogólną odporność organizmu. Duże znaczenie ma częste i dokładne mycie rąk, zwłaszcza po kontakcie z osobami przeziębionymi lub przebywaniu w miejscach publicznych. Podczas infekcji dróg oddechowych zasłaniaj usta oraz nos w trakcie kaszlu i kichania, a także stosuj maseczki ochronne. W przypadku niemowląt i małych dzieci ochronę zapewnia karmienie naturalne. Warto również ograniczać kontakt z osobami chorymi, zwłaszcza w okresach wzmożonej zachorowalności.
Na ryzyko zapalenia płuc wpływa także środowisko, dlatego tak ważne jest unikanie ekspozycji na dym tytoniowy, który osłabia śluzówkę dróg oddechowych i sprzyja zakażeniom. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych. [3]
Szczepienia ochronne – czy warto się zaszczepić?
Szczepienia ochronne stanowią ważny element profilaktyki zapalenia płuc o etiologii wirusowej i bakteryjnej. Szczególnie istotne są:
-
szczepienia przeciwko pneumokokom, które chronią przed ciężkimi postaciami choroby wywoływanej przez Streptococcus pneumoniae;
-
szczepienia przeciwko Haemophilus influenzae typu b (Hib) – obowiązkowe u małych dzieci;
-
szczepienie przeciw krztuścowi – standardowe szczepienie w ramach kalendarza szczepień u maluchów;
-
szczepienie przeciwko grypie, które zmniejsza ryzyko zapalenia płuc będącego powikłaniem infekcji wirusowej.
Badania potwierdzają, że osoby zaszczepione przeciwko pneumokokom rzadziej zapadają również na wirusowe zapalenie płuc. Szczepienia mają więc zarówno bezpośredni wpływ na konkretny patogen oraz ograniczają powikłania i ułatwiają walkę z innymi drobnoustrojami. [3]
Artykuł na zlecenie marki Deflegmin
Źródła:
[1] Mejza F., Zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/65040,zapalenie-pluc [Dostęp online: 28.05.2025]
[2] Tadeusz Przybyłowski, Jan Kuś, Pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP), Medycyna Praktyczna, Interna – Mały Podręcznik: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.1. [Dostęp online: 28.05.2025]
[3] Durbin, W. J., Stille, C., & i Stille, D. D. Zapalenie płuc, 2009, Vol. 13 Nr 6 Pediatria po Dyplomie, s. 31-45
