Zespół jelita drażliwego, inaczej IBS, to przewlekła choroba, która znacząco wpływa na jakość życia osób nią dotkniętych. Mimo że nie jest związana z poważnymi uszkodzeniami jelit ani z ryzykiem rozwoju nowotworów układu pokarmowego, jej uciążliwe objawy, takie jak ból brzucha, wzdęcia oraz zaburzenia rytmu wypróżnień, mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Co warto wiedzieć o zespole jelita drażliwego? Jakie są przyczyny i objawy IBS? Jak wygląda leczenie tej choroby? Tego dowiesz się z naszego artykułu.
Czym jest zespół jelita drażliwego (IBS)?
Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome) to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń układu pokarmowego. Zaliczamy je do chorób idiopatycznych, czyli o nieznanej do końca przyczynie. Pomimo zaawansowanych badań medycznych, wciąż brakuje jednoznacznych odpowiedzi na temat źródeł tej choroby. IBS ma charakter czynnościowy, co oznacza, że nie wynika z uszkodzeń strukturalnych narządów, lecz jest konsekwencją nieprawidłowego funkcjonowania jelit.
Szacuje się, że IBS dotyka od 7 do 15% światowej populacji. Największy odsetek stanowią młode kobiety, które chorują nawet 2-3 razy częściej niż mężczyźni. Choroba ta może objawiać się m.in. uporczywym bólem brzucha czy zaburzeniami wypróżnień (biegunki, zaparcia lub ich naprzemienne występowanie). Chociaż zachorowanie na IBS nie niesie za sobą ryzyka poważnych powikłań, to jego objawy mogą wywoływać trudności w codziennym życiu, wpływając na stan psychiczny i pogarszając nastrój. Na szczęście dzięki szybkiemu rozpoznaniu i odpowiedniej terapii można skutecznie radzić sobie z objawami IBS i poprawić komfort życia.
Główne przyczyny występowania IBS
Jak już wspomnieliśmy na początku, przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są do końca poznane. Badania wskazują na wieloczynnikowy charakter tej choroby. Do przyczyn IBS zalicza się przede wszystkim:
- Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego – u osób z IBS jelita wykazują nietypową ruchliwość, skutkującą nadmiernymi skurczami jelit, bólami brzucha oraz biegunkami i/lub zaparciami.
- Zaburzenia percepcji bodźców – niektórzy pacjenci z IBS borykają się z nadwrażliwością trzewną i odczuwają dyskomfort lub ból spowodowany całkowicie naturalnymi procesami trawiennymi.
- Zaburzenia hormonalne i neuropsychologiczne – na funkcjonowanie jelit może wpływać poziom hormonów stresu (np. kortyzolu) oraz zaburzenie równowagi neuroprzekaźników.
- Zaburzenia mikrobiomu jelitowego – zmiany w naturalnej równowadze bakterii w jelitach mogą zaostrzać objawy IBS.
- Niedobór błonnika w diecie – niewystarczająca ilość błonnika wpływa na procesy trawienne, co może nasilać symptomy IBS.
- Przebyte infekcje żołądkowo-jelitowe – u niektórych pacjentów IBS rozwija się jako tzw. IBS poinfekcyjne, po wcześniejszych zakażeniach przewodu pokarmowego.
Objawy IBS – jak rozpoznać zespół jelita drażliwego?
IBS jest schorzeniem o zróżnicowanych objawach. Najbardziej charakterystyczne to:
- Ból brzucha i dyskomfort – zazwyczaj nasila się po posiłkach i zmniejsza po wypróżnieniu.
- Zaburzenia rytmu wypróżnień – w zależności od typu IBS (przeczytasz o nich w dalszej części artykułu), mogą dominować zaparcia, biegunki lub występować i jedne, i drugie (naprzemiennie).
- Wzdęcia i gazy – objawy te nasilają się po spożyciu pokarmów bogatych w fermentujące węglowodany.
- Niepełne wypróżnienia – wielu pacjentów odczuwa, że ich jelita nie są całkowicie opróżnione, co zwiększa dyskomfort.
- Zmiany w konsystencji stolca – mogą występować zarówno twarde, grudkowate stolce, jak i luźne, wodniste.
Objawy te często nasilają się pod wpływem stresu, a zaburzenia psychosomatyczne, takie jak lęk czy depresja, mogą dodatkowo potęgować dolegliwości.
Jakie są podtypy zespołu jelita drażliwego?
IBS dzieli się na cztery główne podtypy, które różnią się dominującymi objawami:
- IBS-C (z przewagą zaparć) – pojawiają się twarde lub grudkowate stolce. Pacjenci często zgłaszają ból brzucha, wzdęcia oraz uczucie niepełnego wypróżnienia.
- IBS-D (z przewagą biegunki) – występują częste, luźne lub wodniste stolce. Osoby z IBS-D często odczuwają pilną potrzebę wypróżnienia.
- IBS-M (postać mieszana) –zaparcia i biegunki występują naprzemiennie.
- IBS-U (nieklasyfikowany) – objawy nie pasują jednoznacznie do żadnego z powyższych podtypów i mogą być zmienne.
Rozpoznanie podtypu IBS pomaga lekarzom dobrać odpowiednie leczenie i zalecenia dietetyczne.
Leczenie zespołu jelita drażliwego
Leczenie IBS wymaga zindywidualizowanego podejścia. Do głównych jego elementów należą:
- Dieta – dietoterapia jest podstawą w leczeniu IBS. Dieta low FODMAP, oparta na eliminacji fermentujących węglowodanów, pomaga w łagodzeniu objawów. W jej ramach zaleca się spożywanie produktów dobrze tolerowanych (np. marchew, truskawki, kurczak, jajka, ziemniaki), a unikanie takich, które mogą wywoływać dolegliwości (np. cebula, brzoskwinie, kiełbasa, fasola, chleb zawierający gluten).
- Suplementacja – stosowana jako wsparcie, dobierana indywidualnie, w zależności od objawów, diety pacjenta oraz ewentualnych niedoborów żywieniowych.
- Farmakoterapia – leki rozkurczowe (stosowane w celu złagodzenia bólu) oraz leki przeciwdepresyjne (w przypadkach związanych z zaburzeniami emocjonalnymi).
- Wsparcie psychologiczne – stres i lęk mogą nasilać symptomy IBS. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomaga w zarządzaniu emocjami oraz w redukcji stresu. Techniki relaksacyjne, jak medytacja i ćwiczenia oddechowe, mogą poprawić jakość snu i funkcjonowanie jelit.
IBS jest przewlekłą chorobą idiopatyczną, która wymaga holistycznego podejścia. Mimo braku jednoznacznej przyczyny, właściwa dieta, wsparcie psychiczne oraz suplementacja i farmakoterapia mogą pomóc w złagodzeniu dolegliwości. Więcej informacji o IBS można znaleźć w artykule na stronie madebydiet.com.
