Ferrytyna to białko, które odgrywa istotną rolę w gospodarce żelazem w organizmie człowieka. Składa się z części białkowej (apoferrytyny) i wewnętrznego rdzenia zawierającego jony żelaza. W jednej cząsteczce ferrytyny jest zgromadzonych średnio 1000–1500 atomów tego pierwiastka.
Główną funkcją ferrytyny jest magazynowanie żelaza, co umożliwia jego późniejsze wykorzystanie. Dzięki niej organizm może regulować poziom tego pierwiastka według aktualnych potrzeb np. uwalniać zapasy w przypadku konieczności regeneracji tkanek.
Ponadto, ferrytyna podobnie jak białko C-reaktywne (CRP) należy do białek ostrej fazy. W związku z tym wzrost jej stężenia obserwuje się m.in. podczas infekcji.
Jakie są przyczyny i objawy niskiego poziomu ferrytyny?
Niski poziom ferrytyny objawia się najczęściej zmęczeniem, trudnościami z koncentracją oraz ogólnym osłabieniem. Jakie mogą być jego przyczyny?
U podłoża niskiego poziomu ferrytyny może leżeć dieta uboga w żelazo. Szczególnie narażeni na niedobór żelaza i obniżenie poziomu ferrytyny są wegetarianie i weganie. W ich jadłospisie nie ma mięsa i ryb, które stanowią bogate źródło lepiej przyswajalnego żelaza hemowego. Bardziej zagrożone są również kobiety ciężarne, ponieważ ich zapotrzebowanie na żelazo jest znacznie większe w porównaniu do kobiet, które nie są w ciąży.
Niski poziom ferrytyny może być spowodowany również chorobą przewlekłą. Mowa tu m.in. o niedoczynności tarczycy, nieswoistych chorobach zapalnych jelit czy chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy [1], [2].
Wysoka ferrytyna – czy jest się czego obawiać?
Zbyt wysoki poziom ferrytyny też jest niepokojącym sygnałem, którego nie należy lekceważyć. Może świadczyć o infekcji, ponieważ ferrytyna to białko ostrej fazy, którego poziom rośnie przy stanie zapalnym.
Inną przyczyną wysokiej ferrytyny jest nadmiar żelaza w organizmie, który może być spowodowany źle dobraną suplementacją. Wśród innnych przyczyn wskazuję się na:
- marskość wątroby
- nadczynność tarczycy
- niedokrwistość hemolityczną lub megaloblastyczną
- porfirię
- nowotwór trzustki, płuc lub wątroby
- białaczkę
- nerwiaka zarodkowego
W niektórych przypadkach wysoki poziom ferrytyny wynika z przeciążenia żelazem na skutek hemodializ czy masowych transfuzji krwi.
Kiedy warto wykonać oznaczenie poziomu ferrytyny?
Badanie poziomu ferrytyny wykonuje się z krwi – jest to proste, szybkie i stosunkowo niedrogie badanie. Szczególnym wskazaniem do oznaczenia poziomu ferrytyny we krwi są objawy, które mogą świadczyć o niedoborze żelaza czy niedokrwistości z niedoboru żelaza. Należą do nich m.in. bóle i zawroty głowy, bladość skóry, ciągłe zmęczenie czy problemy z koncentracją.
Jak podnieść poziom ferrytyny?
Pierwszym krokiem powinno być ustalenie, co jest przyczyną niskiego poziomu ferrytyny. Jeśli jest nią choroba przewlekła, sama dieta i suplementacja nie wystarczą. Z kolei, gdy problem leży w nawykach żywieniowych czy źle dobranej suplementacji, warto pochylić się nad tym problemem.
Dieta, która pomaga podnieść poziom ferrytyny, powinna być bogata w żelazo – przede wszystkim hemowe, które charakteryzuje się lepszą przyswajalnością. Jego źródłem są ryby i mięso (np. makrela, łosoś, sandacz, cielęcina, wołowina).
Żelazo znajduje się również w produktach, takich jak m.in. pełnoziarniste pieczywo, kasza gryczana i jaglana, pestki dyni czy siemię lniane. Jego przyswajalność jest znacznie mniejsza, dlatego warto wiedzieć, co zrobić, aby ją zwiększyć. Jednym ze sposobów jest łączenie produktów bogatych w żelazo niehemowe z tymi, które obfitują w witaminę C (zaliczają się do nich m.in. brokuły, kalarepa, kalafior, papryka, owoce cytrusowe, porzeczki, truskawki). Do innych sposobów należą moczenie nasion, pestek i orzechów przed jedzeniem oraz wybieranie pieczywa na zakwasie [3].
W niektórych przypadkach lekarz może zlecić przyjmowanie preparatów żelaza. Zaleca się, aby zażywać je po konsultacji ze specjalistą, ponieważ nadmiar żelaza w organizmie też jest szkodliwy dla zdrowia.
- Cullis, Jonathan O., et al. „Investigation and management of a raised serum ferritin.” British journal of haematology 181.3 (2018): 331-340.
- https://diag.pl/sklep/badania/ferrytyna/?srsltid=AfmBOorXvGZk6XIOEGFQLcGpWa4VRuUYi2I4aeEpwx9bPdHm_YQNJQp3
- Lipiński, Paweł, et al. „Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie.” Kosmos 63.3 (2014): 373-379.
