Są prawdziwą zmorą XXI wieku i uśmierciły już wiele młodych osób. Tych tragedii można było uniknąć, gdyby świadomość wśród rodziców była większa, a edukacja społeczna – skuteczniejsza. I chociaż obecnie sprzedawcy dopalaczy są obiektem intensywnego zainteresowania ze strony organów ścigania, nadal osoby w młodym wieku mają do nich dostęp.
Problem, który narasta
Dopalacze zaistniały jako „atrakcyjna” alternatywa dla drogich, trudno dostępnych narkotyków twardych i miękkich. O ile posiadanie tych drugich mogło się wiązać z poważnymi konsekwencjami karnymi, o tyle dopalacze można było swobodnie kupić w tak zwanych sklepach kolekcjonerskich. Jeszcze kilka lat temu tego typu sklepy działały nawet w pobliżu szkół. Obecnie takie sytuacje praktycznie się nie zdarzają, co nie oznacza, że dopalacze zniknęły z obiegu. Akcja wymierzona w handlarzy sprawiła, że przeszli oni do podziemia, stali się mniej bezczelni. Również w mediach nieco mówi się mniej o dopalaczach. Czy to oznacza, że problem został zażegnany? Niestety, nie. Na forach internetowych nie brakuje dwuznacznych wpisów, z których można wywnioskować, że kupno dopalaczy naprawdę nie jest problemem. Z raportów Państwowej Inspekcji Sanitarnej jasno wynika, że handel dopalaczami kwitnie w najlepsze. O ile w 2011 roku zabezpieczono zaledwie 1819 opakowań podejrzanych produktów, to w 2015 ich liczba wzrosła do ponad 73 tys. W 2011 roku liczba zawiadomień skierowanych do organów ścigania w związku z podejrzeniem obrotu dopalaczami wynosiła 24, a cztery lata później – już 135.
„Kolekcja” na każdą kieszeń
Oczywiście przymiotnik „kolekcjonerski” był jedynie puszczeniem oka do potencjalnego klienta. Niemal każda osoba, która nabywała dopalacze, chciała z nich zrobić jak najszybszy użytek. O żadnym kolekcjonowaniu nigdy nie było mowy. Wskazywano za to wprost, że to „dobra zabawa na każdą kieszeń”. Gdy pojawiły się na rynku, dopalacze wabiły wielością i fantazyjnością nazw. Co istotne, na opakowaniach próżno było szukać składu chemicznego. Z reguły zawierały za to mieszaniny nieznanych substancji, które często prowadziły do poważnych zatruć i zaburzeń, a w skrajnych przypadkach – do śmierci. Kiedy były łączone z alkoholem lub lekami, stanowiły bardzo duże zagrożenie dla życia. Co gorsza, często trudno było rozpoznawać i leczyć zatrucia spowodowane przyjmowaniem dopalaczy.
[ramka]
„Wielka piątka” wśród dopalaczy
Główny Inspektorat Sanitarny opublikował listę „TOP 5” najczęściej wykrywanych i zabezpieczanych w Polsce substancji, które są składnikami najpopularniejszych dopalaczy. Co ważne: nawet jednorazowej zażycie każdej z poniższych substancji może wywoływać bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia! Te informacje koniecznie powinny dotrzeć do każdego rodzica.
AB-CHMINACA
Charakterystyka
Należy do grupy syntetycznych kannabinoidów, budowa oparta jest na strukturze indazolu.
Forma
Zasuszona i rozdrobniona substancja roślinna koloru zielonego, najczęściej umieszczana w woreczku foliowym z zapięciem strunowym, w zamkniętym opakowaniu foliowym z etykietą.
Sposób przyjmowania
Zwykle palona w postaci „jonitów” lub za pomocą fajki wodnej; może być również przyjmowana doustnie lub przez inhalację.
Wpływ na organizm
AB-CHMINACA jest agonistą receptorów CB1 i CB2, działającym w mechanizmie stymulacji szlaków receptorowych Cb1 (ośrodkowych) i Cb2 (obwodowych) wykazując działanie narkotyczne, empatogenne, odurzające/psychotropowe, podobne do działania THC (marihuana).
Wybrane działania niepożądane:
- wysokie ryzyko przedawkowania;
- trwałe zaburzenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego, w szczególności funkcji poznawczych oraz układu immunologicznego;
- ostra niewydolność nerek.
4-CMC
Charakterystyka
Substancja psychoaktywna zaliczana do grupy syntetycznych katynonów.
Forma
Kryształki, proszek, tabletki lub kapsułki.
Sposób przyjmowania
Doustnie, donosowo (wciąganie nosem), doodbytniczo w postaci żelowej kapsułki.
Wpływ na organizm
Działanie 4-CMC jest zbliżone do działania innego środka psychotropowego o nazwie 4-MMC (mefedron). Podobnie jak mefedron, wykazuje aktywność w układzie dopaminergicznym i adrenergicznym ośrodkowego oraz obwodowego układu nerwowego człowieka, podobnie jak amfetaminy, prowadząc do wystąpienia efektów jakościowo zbliżonych do opisywanych po zażyciu amfetaminy.
Wybrane działania niepożądane:
- zaburzenia rytmu serca;
- długotrwałe ataki paniki;
- skurcze mięśni;
- bóle i zawroty głowy.
4-metylo-N, N-DMC
Charakterystyka
Substancja psychoaktywna należąca do rodziny syntetycznych katynonów.
Forma
Krystaliczna substancja koloru białego.
Sposób przyjmowania
Doustnie lub donosowo.
Wpływ na organizm
Działa stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy, wiążąc przekaźniki monoaminowe dopaminy, serotoniny i noradrenaliny, powodując ich uwalnianie.
Wybrane działania niepożądane:
- arytmia serca;
- nadciśnienie tętnicze;
- halucynacje;
- gwałtowny wzrost temperatury ciała.
4-EEC
Charakterystyka
Syntetyczny katynon z dużym potencjałem uzależniającym.
Forma
Biały proszek.
Sposób przyjmowania
Doustnie, donosowo (wciąganie nosem), doodbytniczo w postaci żelowej kapsułki.
Wpływ na organizm
Mechanizm działania 4-EEC polega najprawdopodobniej na wzroście uwalniania dopaminy oraz noradrenaliny z zakończeń nerwowych, przez co wykazują działanie psychostymulujące podobne do działania amfetaminy.
Wybrane działania niepożądane:
- tachykardia;
- podwyższenie ciśnienia tętniczego;
-
bóle w klatce piersiowej;
- agresja.
MDMB-CHMICA
Charakterystyka
Substancja z grupy syntetycznych analogów funkcjonalnych kannabinoli (związki zawarte w konopiach).
Forma
Susz roślinny koloru zielonego.
Sposób przyjmowania
Przeważnie jest palona w postaci „jonitów” lub za pomocą fajki wodnej.
Wpływ na organizm
MDMB-CHMICA wykazuje silne powinowactwo do receptora kannabinoidowego CB1.
Wybrane działania niepożądane:
-
silne pobudzenie;
-
przyspieszone tętno;
-
nudności;
-
epizody psychotyczne;
- myśli samobójcze.
Opracowano na podstawie danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego
Nie daj się zaskoczyć!
Tylko odpowiednia płaszczyzna porozumienia z dzieckiem może zapobiec niebezpiecznym eksperymentom z dopalaczami. Tego problemu nie wolno ani bagatelizować, ani trywializować. Każda okazja jest dobra, aby uświadamiać dziecku, że może mieć do czynienia z trucizną, nie zaś ze środkiem stymulującym, który zapewni niezapomniane wrażenia. Jeśli dziecko same inicjuje rozmowę na ten temat, tym lepiej. O dopalaczach należy mówić wprost, nie tworząc sztucznej bariery tematu tabu. Trzeba również bezpośrednio wskazywać na ryzyko śmiertelnych powikłań, które wcale nie należą do rzadkości.
Jak rozpoznać, że dziecko znajduje się pod wpływem dopalaczy? Na pewno zachowuje się w niekonwencjonalny sposób. Do najczęstszych objawów należą halucynacje, rozdrażnienie, stany lękowe i pobudzenie. Możliwe jest jednak również występowanie apatii, słabego kontaktu z otoczeniem i ospałości. Często osoba, która przyjęła dopalacze, jest splątana, agresywna i nie rozpoznaje osób bliskich. W takich przypadkach należy bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
Leczenie osoby nieletniej
Jednorazowy epizod z udziałem dopalaczy nie musi oznaczać wpadnięcia w uzależnienie, choć zdarzają się również i takie przypadki. Natomiast każda kolejna próba z dopalaczami musi być sygnałem alarmowym dla rodziców. Trzeba jasno podkreślić: samodzielne leczenie tego nałogu jest bardzo trudne, o ile w ogóle możliwe. Najczęściej konieczna jest pomoc wykwalifikowanych specjalistów lub terapia w ośrodku zamkniętym. W przypadku osób niepełnoletnich nie może ona trwać dłużej niż dwa lata. Chociaż jest to rozwiązanie bardzo przykre i uciążliwe zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców, często stanowi najskuteczniejszą formę terapii.
